Hünnap (Zizyphus jujuba Mill.)
MsXLabs.org



Hünnap, Ünnap, Hinnap, İnnap, Çiğde, Kuran İğdesi gibi yerel isimleri bulunan şifalı bir bitkidir. Birçok faydaları olan Hünnap ülkemizde yeterince tanınmamaktadır.
Genellikle bazı bölgelerimizde doğal bitki örtüsü içerisindekendiliğinden çoğalmaktadır.
Üretimi ise oldukça sınırlıdır. Kültür ırkı bir meyve olmadığı için hastalık ve zararlılara oldukça dayanıklıdır. İlaçlama yapmadan kolayca yetiştirilebilir.Orman ağacı olarak nitelenen hünnap, erozyon kontrolü için ağaçlandırma çalışmalarında da kullanılmaktadır.Ülkemizde hünnap meyvesinin sınıflandırılması ile ilgili bir çalışma yapılmamıştır.

Hünnap (hünnap) (Zizyphus Jujube Mill.) Cehrigiller (Rhamnaceae) ailesine mensup 10 metre kadar boylanabilen, ülkemizde daha çok Batı ve Güney bölgelerinde yetişen, oldukça estetik görünümlü, dikenli bir meyve ağacıdır.
Oldukça lezzetli ve besi değeri yüksek meyveler; şekerler, müsilaj, vitamin C ve pektin taşır. Özellikle Arap hekimlerince göğüs yumuşatıcı, balgam söktürücü, öksürük kesici, müshil ve kan temizleyici olarak, Anadolu'nun çeşitli yörelerinde (Kayseri) şeker hastalığına karşıda kullanılır. Meyvelerinin yanında, dal kabuğu ve yaprakları da kabız ve midevi etkilere sahiptir. Sonbaharda olgunlaşan meyveler taze tüketildiği gibi, eski çağlardan bu yana kurutularak ta tüketilir. Kurutulabilme özelliği onun uzun süre saklanmasını da sağlar.
Hünnap, dünya üzerinde Doğu Akdeniz'den başlayarak Güney ve Doğu Asya'ya, Kore ve Japonya'ya kadar uzanan geniş bir alana yayılır. Ülkemizde ise Daha çok Batı ve Güney Anadolu'da deniz kenarından başlayarak 1500 metreye kadar yayılır. Daha çok kireççe zengin, drenajı iyi derin toprakları tercih eder.
Özenli bir bakım gerektirmeden yetişebilir. Su isteği fazla değildir. Derine giden kazık kök sistemine sahiptir. Diğer meyve ağaçlarına nazaran biraz yavaş büyür.
Gençliğinde soğuğa çok duyarlı iken yaşı ilerledikçe direnci nispeten artar. Zaman zaman iç kurdu gözükse de önemli bir hastalığı yoktur. Hünnap fidanları tohumdan ve aşıdan olmak üzere iki yöntemle üretilir. Tohumdan üretim: Sonbaharda toplanan meyveler, birkaç gün güneşte bekletilerek olgunlaşması sağlanır. Ardından 2-3 gün suda bekletilerek yumuşatılır.
Yumuşayan meyveler ayakla çiğnenir ve etli kısımları suda yıkanarak tohum elde edilir. Tohum verim oranı meyve büyüklüğüne bağlı olarak %6 ile %12 arasında değişir. Ünnap fidanı daha çok tüplü ya da kaplı olarak yetiştirilir. Tohumlar ekimden önce, 5 gün %5-10'luk sitrik asitte ya da külü suda bekletilir. Ardından az yanmış koyun gübresi ve milli toprak eşit miktarda karıştırılarak hazırlanan harca tohumlar,
10-15 mm. derinlikte ekilir. Tohum ekimi sonbaharda, ya sera içerisine yapılır ya da yastıkların üzerine plastik örtülü tünel inşa edilir. Tohumların çimlenme oranı %46-65 arasındadır. Bu nedenle her tüpe 2-3 adet tohum ekmek gerekir. Ekim alanı zaman zaman sulanarak tohumların nemli bir ortamda kalması sağlanır.
Tohumların 1000 tane ağırlığı 250-400 gr. arasında, ortalaması 310 gramdır. Çıplak köklü fidan üretiminde metrekareye 200 gr tohum, 5'li çizgi ekimi yöntemiyle ekilir. Metrekareden 100 adet fidan elde edilir.
İkinci bir yöntem olarak ta tohumlar, taş ya da çekiç kullanılarak çatlatılır bazen de bitki taslağı serbest hale getirilip, %50 organik madde, %50 milli toprak karışımına kış aylarında ekilir. Ekimden önce tohumların %5'lik limon tuzunda 1-2 gün bekletilmesinde yarar vardır. Ekim yastıkları telisle örtülenir ve üzerlerine havalanabilir plastik örtü örtülmesi gerekir. Yağışlı olmayan dönemlerde sulama ihmal edilmemelidir. Her tohumda 1-2 bazen de 3 adet bitki taslağı olup, bitki taslaklarının 1000 tane ağırlığı 20-32 gr arasındadır. Her bir tohumda ortalama 1.64 adet canlı bitki taslağı bulunur.
Hünnap fidanları bir yaşında; 40-45 cm boya, 4-5 mm çapa, iki yaşında; 70-100 cm boya ve 10-12 mm çapa ulaşır. Ağaçlandırma çalışmalarında 1-2 yaşlı tüplü Hünnap, peyzaj uygulamalarında ise 4-5 yaşlı kaplı fidanlar kullanılır. Tüplü-kaplı fidan üretiminde üzerinde durulması gereken önemli konu, 1 yaşlı fidanlarda kap derinliği en az 30 cm, 2-3 yaşlılarda 35-40 cm, 4-5 yaşlılarda 50 cm olmalıdır

Hünnap ılıman iklim bitkisidir. Soğuğa dayanıklı olmasına rağmen çiçeklenme döneminde erken donlardan zarar görür. Hünnap yetiştiriciliği için yeterli humus bulunduran kumlu, tınlı geçirgen ve nemli topraklar daha uygundur. Dikim için tüplü fidanların tercih edilmesi tutma oranını artırır. Diğer meyve bahçelerinde olduğu gibi hünnapta da bahçe tesis edilecek toprağın iyi işlenerek dikime hazırlanması gerekir. Dikim aralığı olarak 4x5 ve 6x5 de uygundur. Gübreleme ve sulama iklim özelliklerine ve toprak yapısına göre değerlendirilmelidir. Sağlam bir kök yapısına sahip olduğundan susuzluğa dayanıklıdır. Budama gerekli değildir. Sadece şekil vermek ve kuru dalları uzaklaştırmak için budama yapılabilir. Rutin ilaçlama gerektirmez. Hastalık ve zararlılara oldukça dayanıklıdır.
Ülkemizde hünnap meyvesinin sınıflandırılması ile ilgili bir çalışma yapılmamıştır. Aşağıdaki sınıflandırma ülkemizde var olduğu düşünülen bir türe ait sınıflandırmadır.