Alyuvarlar
Kanda bulunan ve hemoglobini taşıyan kırmızı renkte kan hücresi, eritrosit.
İnsandaki alyuvarlar, yuvarlak ve yassıdır. Çapı 7 mikronu geçmez. Develerde, kuşlarda, sürüngenlerde ve balıklarda elips biçimindedir. Bir milimetre küp kanda ortalama 5 milyon alyuvar bulunur. Bu miktar, yüksek yerlerde oturanlarda artar.
Kimi hastalık ve zehirlenmeler alyuvar sayısını azaltır. Tehlikeli kansızlıklarda (anemi) bu sayı milimetre küpte 1 milyona düşebilir. Alyuvarın görevi, akciğerden dokulara oksijen ve dokulardan akciğere karbondioksit taşımaktır. Alyuvarların kırmızı rengi, içindeki hemoglobin maddesinden ileri gelir. Alyuvarlar akciğere geldiğinde havanın oksijenini alan hemoglobin, üzerindeki karbondioksidi atar ve aldığı oksijeni kan dolaşımı ile dokulara götürür. Alyuvarlar kemiklerdeki kırmızı ilikten doğar.
Alyuvarın ömrü yaklaşık 120 gündür. Bir alyuvar öldüğünde, hemoglobin de parçalanır. İçinde bulunan demir, vücutça yeni alyuvarların oluşturulmasında kullanılır. Hemoglobinin bir bölümü, sarı bir pigment olan bilirubine dönüşür. Eğer alyuvarlar hızla parçalanırlarsa, çok miktarda bilirubin maddesi kana karışır ve hasta sararmaya başlar, yani sarılık meydana gelir.
Akyuvar
Kanın hücrelerinden biri, lökosit.
Akyuvarlar, kanın kırmızı renkli alyuvarlarından çok daha büyüktür. Çapları 20 mikronu bulur. Aynı ana hücreden oluşan akyuvarlar, gelişmeleri sırasında görevleri ve biçimleri birbirinden farklı olarak beyaz serinin hücrelerini oluşturur.
Akyuvarlar lenf düğümlerinde ve kemik iliğinde oluşur. Kanın beyaz serisinde yer alan hücreler çok çekirdekli akyuvarlar ve tek çekirdekli akyuvarlar olmak üzere başlıca iki büyük grupta toplanır. Çok çekirdekli akyuvarlar da içlerinde bulunan ufak taneciklerin boya alış biçimlerine göre değişik adlar alırlar. İçlerinde ufak tanecikler bulunan akyuvar hücreleri, yalnız kemik iliğinde oluşur. Vücutta mikroplu hastalık olduğu zaman akyuvarların sayısı hızla artar. Akyuvarların başlıca görevi, vücudu mikroplara karşı savunmaktır. Hastalık nedeni olan bakterilerin yutulması, dokuların ölmüş hücrelerinden kalan artıkların yenmesi, alerji yapan maddelerin ve zehirlerin emilerek zararsız hâle getirilmesi, parazitlerin yayılmasının önlenmesi, çeşitli yapıdaki akyuvarların değişik savunma biçimleridir. Akyuvarların vücudumuzdaki yağ ve protein değişiminde de küçümsenmeyecek rolleri vardır.
Akyuvarların kandaki sayıları ve oranları belirlidir. Bir mm3 kanda akyuvar sayısı normal olarak 6.000 kadardır. Akyuvar çeşitlerinin birbirine olan oranını gösteren formüle akyuvar formülü denir. İltihaplı hastalıklarda, bazı tümörlerde, alerjik hastalıklarda, akyuvar sayısı artar, kemik iliği hastalıklarında, kan hastalıklarında, kan zehirlenmelerindeyse azalır. Akyuvarların sınırsız olarak çoğalması sonucu oluşan hastalığa lösemi ya da kan kanseri denir. Kanda çoğalan hücre tipine göre hastalığa değişik adlar verilir. Akyuvar sayısında artma ya da azalma, akyuvar formülünde değişmeler, birçok hastalıkların belirtisi olarak doktorlara yol göstermekte olduğundan akyuvar formülü, en çok istenen laboratuvar testleri arasında yer alır.
MsXLabs & Morpa Genel Kültür Ansiklopedisi
