Anlamına Göre Cümleler
Olumlu Cümle
Olumlu cümle
, içinde herhangi bir olumsuzluk eki veya koşacı olmayan cümlelere denir.
- Dün işe gitmiş.
- Kardeşim okuldan döndü.
- Pazardan patates aldım.
Olumsuz Cümle
Olumsuz cümle,
olumsuzluk anlamı taşıyan cümledir. Olumsuzluk bazen "me" olumsuzluk ekiyle, bazen de diğer olumsuzluk sözcükleriyle sağlanır.
- O dün okula gitmemiş.
- Bunu duyduğuma hiç şaşırmadım.
- Bana sorarsan bu problemi öğretmen dahi çözemez.
- Bugün hiç güzel bir gün değil.
- Bizim sınıfta hiç kız öğrenci yok.
- Gösteriye ne annem ne de babam gelebildi.
"-mez" eki bazı kaynaklarda ayrı bir olumsuzluk eki gibi gösterilmekle birlikte, özünde geniş zamanın olumsuzudur ve "-me" olumsuzluk eki ile "-z" şahıs ekinden oluşur:
- Dedem fazla uyumayı sevmez. (3. tekil şahıs)
- Ben dondurmayı pek sevmem. (1. tekil şahıs)
Bazı cümleler "yapı bakımından" (görünüşte) olumlu olmakla birlikte, sorular ve bazı kalıplaşmış yapılarla "olumsuz anlam" yüklenir:
- Böyle olmasını ben mi istedim? ("Ben istemedim" anlamında)
- Bunu işittikten sonra, uyu uyuyabilirsen! ("Uyuyamazsın" anlamında)
"-lı" yapım ekinin zıddı olan "-sız" yapım eki isim cümlelerinde yükleme olumsuz anlam kazandırır:
- Görünüşüne aldanıp satın aldığım ayvalar ne kadar da lezzetsiz.
Soru Cümlesi
Soru cümleleri;
soru anlamı taşıyan, cevap bekleyen cümlelerdir. Soru eki (mi), soru zarfı, soru zamiri veya soru sıfatı ile oluşturulur. Soru cümlelerinin sonuna soru işareti (?) konur.
- Odanın sıcaklığı iyi mi? (soru eki)
- Hangi kitabı istiyorsun? (soru sıfatı)
- Kim geldi? (soru zamiri)
- Hesabı nasıl ödeyeceksiniz? (soru zarfı)
Bazen soru sözcük ve ekleri kullanmadan, sadece vurgu ve tonlama ile de soru cümlesi kurulabilir:
- Gümrük memuru başını kaldırdı:
Soru cümleleri olumlu veya olumsuz olabilir:
Olumlu
İçinde herhangi bir olumsuzluk eki olmayan soru cümleleridir.
- Ablan eve geldi mi?
- Kendini nasıl hissediyorsun?
- Herhangi bir şey sormak isteyen var mı?
- Bize gelecek misin?
- Kütüphaneye gidecek miyiz?
Olumsuz
İçinde olumsuzluk eki veya "değil" koşacı bulunan soru cümleleridir.
- Kahvaltını bitirmeyecek misin?
- Ödevini yapmamış mı?
- Kapıyı kilitlemedin mi?
- Neden gelmiyorsun?
- Bu kalem senin değil mi?
Bazı cümlelerde soru sözcükleri veya ekleri bulunmasına rağmen, cümle yanıt beklemediğinden, soru cümlesi değildir. Bu nedenle soru işareti de kullanılmaz:
- Kaça aldım hatırlamıyorum. ("aldığımı" anlamında)
- Büyükbabam güneş battı mı yatar. ("battığı zaman" anlamında)
- Yemekler nasıl da güzel olmuş. ("çok güzel olmuş" anlamında)
Ünlem Cümlesi
Ünlem cümlesi
; hayret, korku, coşku, telaş, sevgi gibi duyguları kuvvetli bir şekilde ifade etmek için kullanılan cümle. Yazımda ünlem cümlelerinin sonuna ünlem işareti konur. Ünlem cümlelerinde her zaman bir ünlem bulunmak zorunda değildir. Emir cümlelerinin bir kısmı aynı zamanda ünlem cümlesidir. Bunun yanı sıra "ki" bağlacıyla da ünlem cümlesi kurulabilir. Herhangi bir cümle, ses tonu ile ünlem cümlesi hâline getirilebilir.
- Git başımdan!
- Hey, bu taraftayız!
- Eyvah! Dosyayı evde unuttum!
- Şşşt, sus bakayım!
- Sana o kadar kızgınım ki!
- Yazıklar olsun!
Son düzenleyen NeutralizeR; 15 Ekim 2016 01:49
