Arama

Mimarlık Sanatı - Tek Mesaj #3

Mira - avatarı
Mira
VIP VIP Üye
2 Mayıs 2014       Mesaj #3
Mira - avatarı
VIP VIP Üye
Mimarlık Sanatı
MsXLabs.org & MORPA Genel Kültür Ansiklopedisi

Belirli ölçü ve kurallara göre bina yapma sanatı. İnsanların barınma, ibadet etme, eğlenme vb. gereksinmeleri için çeşitli yapılar yapmak, zamanla insanların zevkleri ve anlayışlarıyla birleşerek ortaya çeşitli üsluplarda mimarlık yapıtları çıkardı. Bu bakımdan mimarlık, müspet bilimlerin bir kolu olmakla birlikte, güzel sanatların da en önemli dallarından biridir.

Mimarlık yapıtlarının sınıflandırılması için çeşitli ölçüler vardır:

a) Zamana göre sınıflandırma: Önemli tarih dönemlerine göre mimarlık yapıtları sınıflandırılır: İlk Çağ, Orta Çağ, Rönesans dönemi mimarlıkları gibi.

b) Yapılmadaki amaca göre sınıflandırma: Mimarlık yapıtlarının hangi amaçla yapıldığına göre sınıflandırmada dini mimarlık, bahçe mimarlığı, kent mimarlığı, teknolojik mimarlık, askerî mimarlık gibi dallar sayılabilir.

c) Üsluplara göre sınıflandırma: Zamanla ortaya çıkan ve ortak özellikler taşıyan üsluplara göre sınıflandırma içinde barok mimarlık, gotik mimarlık, rokoko mimarlık, kübik mimarlık vb. vardır.

d) Kullanılan malzemeye göre sınıflandırma:
Yapıların inşasında temel alınan yapı malzemesine göre sınıflandırma: taş, tuğla, ahşap, beton mimarlığı gibi.

e) Yer, bölge ya da uluslara göre sınıflandırma: Türk mimarlığı, İtalyan mimarlığı, Uzak Doğu mimarlığı vb. gibi.

Mimarlıkta yapılacak yapıtın amacı ve seçilecek üslup ne olursa olsun dikkate alınması gereken bazı temel ilkeler vardır: Mimarlık yapıtları her şeyden önce düzlem ve uzay geometrisi kurallarına uygunluk gösterecek, ayrıca seçilen malzemenin fiziksel ve mekanik özelliklerine göre statik hesapları yapılacak; dayanak noktaları, mukavemet hesapları bulunacaktır. Yine amaca göre aydınlatma, havalandırma, ısıtma, soğutma, depreme karşı direnç sağlama, doğal çevrenin etkilerinden koruma gibi pek çok bilimsel ve teknik özellik dikkate alınacaktır.

Yukarıda sayılan özellikler, mimarlığın müspet bilimlerle olan ilişkisini göstermektedir. Bunların dışında mimarlık, mimarların yetenek ve sanat anlayışlarına bağlıdır. Mimarlıkta yapı malzemesinin seçimi zamana, amaca, üsluplara göre değişmeler göstermiştir; geleneksel yapı malzemeleri taş, ahşap, tuğla, metal ve betondur. En eski dönemlerden beri kullanılan taş malzemenin yontulmaya en elverişli çeşidi kalkerdir (kireçtaşı). Süslemede çok fazla kullanılan çeşitli türlerdeki mermerler de kalkerdir. Yine çok eskiden beri kullanılan ve bugün bile kimi ülkelerde tercih edilen ahşap malzeme de ağacın cinsine göre değişir.

19. yüzyılın ortalarından sonra kullanılmaya başlanan betonarme ve çelik konstrüksiyon, günümüzde mimarlığın değişmez yapı malzemesi olmuştur. Mimarlıkta üslup üçe ayrılır:
  • Dönem Üslubu
  • Ulus Üslubu
  • Kişi Üslubu
"Dönem üslubu", insanlık tarihi içinde belirli bir bölgede, belirli bir dönemde insanların sahip oldukları ortak zevkleri ve inançları yansıtan üsluptur. Avrupa'da Roma mimarîsinden sonra Gotik, Barok, Rokoko, Ampir ve Rönesans dönemi mimarlıkları görülmektedir.
Özellikle 20. yüzyılın ikinci yarısından sonra çimento, cam, plastik, çelik gibi ortak yapı malzemeleri ile çağın ihtiyaçları birleşerek yeni ve hemen hemen bütün dünyada geçerli ortak bir üslup ortaya çıktı. "Ulus üslubu"nu, ulusal zevkler ile yerli yapı malzemesi yaratmıştır. Aynı uygarlık çerçevesi içinde olmalarına rağmen farklı ulusların aynı amaçlı mimarlık yapıtlarında ulus üslubunu görmek olanaklıdır. Sözgelimi, Arap ve Türk üsluplarında yapılmış minareler, Çinhindi'deki kubbe ile Bizans kubbesi, birbirlerinden derhal ayırt edilebilir.
"Kişi üslubu", mimarlık yapıtını oluşturan mimarın zevklerini, sanat anlayışını yansıtan üsluptur. Türkler, özellikle yerleşik yaşam biçimine geçmelerinden sonra çok değerli mimarlık yapıtları bıraktılar ve kendilerine özgü bir üslûp yarattılar.

Selçuklu İmparatorluğu döneminde pek çok kervansaray, türbe, cami, medrese yapıldı. Bunlardan en tanınanları Sırçalı Medrese, Sıvas'taki Gök Medrese, Ulucami, Kayseri'deki Sahibiye Medresesi, Konya'daki Alaettin Camii ve İnce Minareli Cami'dir. Osmanlı İmparatorluğu döneminde mimarlık büyük önem kazanmış ve Türk mimarlığının en güzel örnekleri verilmiştir.

Osmanlı dönemi mimarlığı, 6 üslup dönemi gösterir:
  • Başlangıç dönemi (Bursa üslubu) 13.-15. yüzyıllar;
  • Yüksek dönem (Klasik üslup) 16.-17. yüzyıllar;
  • Lale Devri (Lale üslubu) 1700-1730;
  • Nizamı Cedit devri (Barok üslubu) 1730'dan 19. yüzyıl başlarına;
  • Tanzimat dönemi (Ampir üslubu) 1875 yılına
  • Yeni Türk devri (Yeni-klasik üslup) 1875'ten 1923 yılına kadar sürdü.
Cumhuriyet dönemi Türk mimarlık yapıtlarını temsil eden örnekler arasında Anıtkabir, Çanakkale Anıtı, İstanbul Radyoevi vardır.
theMira