YEMEK BORUSU a. Anat. Yutaktan mideye kadar uzanan kaslı-zarlı boru. (Eşanl. ÖZOFAJ.) [Bk. ansikl. böl.]

—Patol. Yemekborusu iltihabı, mukozanın akut ya da süreğen iltihabı. (Eşanl. ÖZOFA- JİT.) [Bk. ansikl. böl.] || Yemekborusu kısalığı, doğuştan anormal kısalıkla belirgin biçim bozukluğu. (Mideyi kısmen göğüs kafesi içine çekerek içindekilerin yemekborusuna geri gelmesinden doğan sindirim bozukluklarına neden olur. Çekme yapan nedbelerden ileri gelen edinsel yemekborusu kısalıkları da vardır.) || Yemekborusu sıkışması, yutak-yemekborusu yolunun kısa ya da uzun süreli sıkışma hali. (Eşanl. ÖZOFAJİZM.) [Bk. ansikl. böl ] || Yemekborusu urları, yemekborusunda görülen iyicil ya da kötücül urlar. (Bk. ansikl. böl.)

—Vet. Yemekborusu oluğu, börkenekten geçerken kardiayı kırbayıra bağlayan kanal. || Yemekborusu kursağı, yemekboru- sıınun kimi zaman boyun, kimi zaman da göğüs parçasında görülen anormal genişleme. || Yemekborusu tıkanması, çoğunlukla sığırlarda rastlanan ve hemen her zaman hayvanın hacimli bir yemi (elma, şekerpancarı parçası, yerelması vb.) çiğnemeden yutmasından ileri gelen tıkanma. İşkembede toplanan gazı çıkaramayan hayvan “şişer". Lokma boru sonda ile itilemez ya da çıkarılamazsa boğulmayı önlemek için işkembeyi delmek gerekebilir.

—Zool. Yemekborusu gerdanlığı, omurgasızların pek çoğunda yemekborusunu çevreleyen sinir halkası. (Karın sinir kor- dununu, sırtta bulunan beyin gangliyonuna bağlar; yumuşakçalarda iki tanedir.)

—ANSİKL. Anat. Yemekborusu, başından sonuna kadar, art arda boynun alt kısmından, göğüs boşluğundan, diyaframdan ve karın boşluğunun üst kısmından geçen ve orta çizgide, omurganın önünde yer alan bir organdır. Göğüs boşluğundan geçerken aortla yakından ilintilidir; önce Yemen öndeyken, sol kenarını çaprazladıktan Sanâ'nın kuzey-batısındaki sonra onun arkasına geçer; uzunluğu 25 Hamir yöresinden bir görünüş cm, genişliği 2 ila 3 cm'dir Kardiya düzeyinde mideyle birleşerek son bulur. Ye- mekborusunun işlevi, güçlü sığamsal hareketlerle besinleri ağızdan mideye kadar götürmektir.

—Karş. anat. Tüm omurgalılarda, yutağın devamını oluşturan ve mideye kadar uzanan (kardiya ile ondan ayrılır), yemekbo- rusunun keratinleşebilen çok katlı bir epitelyumu vardır (ördek, kemirgenler, bali- nagiller). Kuşlarda ve memelilerde, çok hücreli, sümüksü ya da serözsümüksü bezler içerir. Kuşlarda, yemekborusunun üzerinde dış yanda, sindirim işlevi olmayan ve kursak adı verilen bir cep bulunur. Otçul memelilerde, "mide”nin bir kısmı asıinda yemekborusundan oluşur. Aynı şey suaygırının midesinin, çokkatlı epitelyumlu ön cebi ya da gevişgetirenlerin midesinin dört cebinden üçü (börkenek, işkembe ve kırkbayır) için de geçerlidir. Tüm türlerde, besin kitlesinin yutaktan mideye kadar geçişini yemekborusunun sığamsal hareketi sağlar.

—Patol. Yemekborusunda travmadan ileri gelen yaralar ve kopmalar nadirdir; buna karşılık yabancı cisimlerle ya da aletlerle (özofagoskopi) meydana gelen delinmeler daha sıktır. Yemekborusu yanıkları çoğunlukla yakıcı asit ya da baz yutulmasından ileri gelir: feci bir başlangıç evresinden sonra, uzun ve zor bir tedavinin ürünü bir nedbeleşme darlığının belirtisi olan süreğen bir yemekborusu iltihabı yerleşir. Doğuştan yemekborusu biçim bozuklukları (yemekborusu atrezisi, yemekborusu -solukborusu fistülleri) çok ağır hastalıklardır. Yemekborusu urları iyicil olabilir (kistler, miyomlar); fakat sık görüleni, 50 yaşın üstündeki erkeklerde olan ve önce aralıklı ve gelgit sonra sürekli bir yutma güçlüğü ile kendini belli eden kanserdir.

• Yemekborusu iltihabı. Enfeksiyondan, zehirlenmelerden ya da alerjiden ileri gelebilir. Peptik yemekborusu iltihabı, aşırı salgılanan mide özsuyunun boru mukozasını tahriş etmesinden doğar. Yemekborusu iltihaplarının klinik tablosu, yutmada güçlük, aşırı tükürük salgısı ve yutulanla- rın geri gelmesiyle özetlenebilir. Tedavi ilaçladır (jöleler, antispazmodikler). Cerrahi tedaviye biçim bozukluklarında (hiatus fıtığı, yemekborusu uzunluğu) ve yemekborusu delinmelerinde başvurulur.

• Yemekborusu sıkışması. Birdenbire başlayan kısa ya da uzun süreli bir kasılmadır. Hasta, yemekborusunun üst bölümünde ağrılı bir yabancı cisim varmış gibi bir sanıya kapılır, yutma güçtür, hatta hemen hemen olanaksızdır. Yemekborusu sıkışması, tetanos, yara ya da darlık belirtisi olabildiği gibi histeriden de ileri gelebilir.