TARHUNCU AHMET PAŞA, türk sadrazam (Mat, Arnavutluk, ? - İstanbul 1653). Enderun'da yetişti. Kethüdalığını yaptığı sadrazam Hezarpare Ahmet Paşa'nın öldürülmesi (1648) olayında canını şeyhülislam Abdürrahim Efendi'nin yardımıyla kurtardı. Diyarbakır beylerbeyliğine (1648), ardından vezirliğe yükseltilerek Mısır beylerbeyliğine (1649) gönderildi. 1651'de görevden alındı, bir süre İstanbul’da hapsedildikten sonra Selanik'te oturmak üzere Yanya valiliğine atandı. Kazasker Hocazade Mesut Efendi’nin tavsiyesi üzerine Gürcü Mehmet Paşa'nın yerine sadrazamlığa getirildi (1652). Göreve gelir gelmez sarayda ve hükümet işlerinde büyük nüfuzu olan Darüssaade ağası Uzun Süleyman Ağa'yı sürdürüp sipahi zorbalarını sindirdi. Mehmet IV'ün buyruğuyla, devletin gelir ve giderleri arasındaki dengesizliği ortadan kaldırmak amacıyla sonradan “Tarhuncu layihaları” diye anılacak olan iki bütçe planı yaptı. Gereksiz harcamaları kısmak ve bütün dirlikleri bir deftere kaydettirmek suretiyle hâzineyi zenginleştirmeye çalıştı. Bunun sonucu olarak saray erkânından birçok kişinin, özellikle de kaptanıderya Derviş Mehmet Paşa gibi devlet ileri gelenlerinden bazılarının düşmanlığını üzerine çekti. Padişahı tahttan indirmeye yönelik tasarıları bulunduğu yolunda yapılan ihbarlar nedeniyle sadrazamlığa atandıktan dokuz ay sonra saraya çağrılarak boğduruldu.
Tarhuncu layihası, Mehmet IV döneminde, sadrazam Tarhuncu Ahmet Paşa' nın hazırladığı ve kendi adıyla anılan bütçe tasarısı (1653). Osmanlı devletinin bunalımlı bir evresinde yönetimi ıslah amacıyla sadrazamlığa getirilen Tarhuncu Ahmet Paşa, baş defterdar Zurnazen Mustafa Paşa başkanlığında çalışan maliyecilere devlet gelir-giderlerini gösteren bir tasarı hazırlatarak 12 yaşındaki padişaha sundu. Bu tasarıya göre 1653'te hâzinenin geliri 24 bin yük (2 milyar 400 milyon) akçe, gideri de 25 bin 200 yük (2 milyar 520 milyon) akçe olduğundan, 1 200 yük (120 milyon) bütçe açığı vardı. Bütçe açığını kapamak için daha önce rüşvetle servet yapanları hazine adına vergiye bağlamak, harcamaları kısmak, memurlardan vergi kesmek, yapımevi ve konut vergileri koymak gibi köklü önlemlere başvuran Tarhuncu, çıkarları zedelenen saraylılar başta olmak üzere pek çok düşman kazandı. Mehmet IV'ü devirip kardeşi şehzade Süleyman'ı tahta çıkarmak istediği hakkında uydurulan ustalıklı bir iftira üzerine idam edildi. Onun ölümünden sonra Tarhuncu layihası rafa kaldırıldı; bütçe açığını kapamak için alınan önlemler göz ardı edildi ve bozuk düzen sürdü.