AKŞEHİR, İç Anadolu'da Konya iline bağlı ilçe. Akşehir gölünün 8 km güneyinde; 94 611 nüf. (1990); 1 442 km2; 2 bucak, 33 köy. Merkezi, Konya ilinin 128 km kuzey-batı'sındaki Akşehir; 51 746 nüf. (1990).
TARİH. Akşehir (Philomelion*), Hellenistik dönemde Phrygia tiranı Philomelos tarafından kuruldu, ilk yerleşim alanı bugünkü kentin kuzey batı'sında, Sultan dağının kuzey yamaçlarındaydı. Kent Roma döneminde Philomelium adını aldı. Müslüman Araplar birçok kez yağmaladıkları kente Belde-i Beyza adını verdiler. Malazgirt savaşı'nın ardından Türkler'in egemenliğine giren kent, Selçuklular'dan sonra Karamanoğullarfnın, Eşrefoğulları’nın, Hamitoğulları’nın eline geçti. OsmanlIlarla Karamanoğulları arasında birkaç kez el değiştirdikten sonra 1466’da kesin olarak osmanlı topraklarına katıldı.
MİMARLIK. Kent antik dönemde ünlü Kral yolu ve daha sonra doğudan batıya uzanan kervan yollan üstündeydi. Roma döneminde kalesi ve hamamı önemliydi. Anadolu Selçukluları döneminde gelişen kentte, günümüze ulaşanların dışında, kaynaklardan bilinen Kadıizzettin medresesi (XIII.yy ), Nasrettinhoca medresesi (XIII.yy.), Şifahane (XIII.yy.), Emiryavi medresesi (XIII.yy.) vardı Ulu cami'nin yapım tarihi bilinmiyor, ancak 1213 te yaptırılan minaresinden önce var olduğu kesindir. Yapı Alaettin Keykubat I zamanında onarılıp genişletildi. Mihrap önü kubbesi, buna dikey düz ahşap tavanlı 7 bölümlü ana mekânıyla yapı, Selçuklu dönemi ulu camilerinin özgün örneklerindendir. Sırlı tuğla işçiliği ve çini mozaik bezemeleri önemlidir. Aitunkalem mescidi (1223), Güdükminare mescidi (1226, mimarı Mesut bin Abdullah), Küçükayasofya mescidi (1235), Kileci mescidi (XIII.yy.), Kızılca mescit (XIII.yy.) Anadolu Selçuklu mimarlığının taş ve tuğla işçiliği yanı sıra, taş bezeme, çini mozaik süsleme açısından ilginç örnekleridir. Fahrettinalisahipata külliyesi’nden (1250) Taş medrese olarak bilinen yapı, mescit ve türbe günümüze ulaştı. Seyyitmahmut- hayrani zaviyesi'nin yapılarından olan Ferruhşah ya da Mahmuthayrani mesci- di’ni Kuluzade Ferruhşah yaptırdı (1224). 1268 tarihli türbe, Karamanoğlu Mehmet II zamanında onarıldı (1409). Ahşap işçiliğinin önemli örneklerinden olan kapısı Akşehir müzesi'nde, ahşap sandukalar İstanbul Türk-islam eserleri müzesi’ndedir Şeyhhasan türbesi (1370) taş işçiliğiyle dikkati çeker. Kaymakam Şükrü Bey'in yaptırdığı (1905) Nasrettinhoca' türbesi’ nin ortadaki ana türbe bölümü eskidir.
Akşehir, Atatürk ve Etnografya müzesi, Akşehir'de müze. Tarihsel "Garp cephesi karargâh binası" onarılarak müzeye dönüştürüldü (1966). Müzede, Kurtuluş savaşı’nda Atatürk, İnönü, Asım Gündüz ve Garp cephesi'ne ilişkin belgeler, resimler, eşya sergileniyor. Öbür salonlar da Seyyit Mahmut Hayra- ni, Nasrettin Hoca, Sinanettin-i Akşehir gibi Akşehirli ünlülere, yöreden derlenmiş etnoğrafyaya ilişkin yapıtlara ayrılmıştır.