Akşehir - Konya

Akşehir - Konya
Vikipedi, özgür ansiklopedi

Akşehir, Konya ilinin bir ilçesidir. Nasreddin Hoca gençliğinden itibaren burada yaşamıştır. Türbesi de Akşehir'dedir.

Sponsorlu Bağlantılar

İlçe yüzölçümü 1442 km² 'dir. Denizden yüksekliği 1050 metredir. Konya - Afyon karayolu üzerinde olup Konya iline 135, Afyon iline 90 kilometre mesafededir.

Dünya'nın Ortası Akşehir'dir. 2007 yılında Nasreddin Hoca Derneği, Türk Patent Enstitüsü'nden Markaların Korunması Hakkında 556 Sayılı Kanun Hükmündeki Kararname'ye göre, "Dünyanın Ortası Akşehir" şeklindeki tescil belgesini almıştır.

24 Ağustos her yıl Akşehir Onur Günü olarak coşkuyla kutlanır. Dünyada Napolyon Kirazı adıyla bilinen ve Akşehir-Eber Gölleri arasında oluşan mikroklima etkisiyle aromasını kazanan kirazı da meşhurdur. Bu kiraz 2004 yılında Akşehir Kirazı adıyla tescil ettirilmiştir.

İlçede bulunan Nasreddin Hoca'nın maya çaldığı Akşehir Gölü harita üzerinde yüzölçümü olarak Türkiye'nin 5. büyük gölüdür (353 km²). Akşehir Gölü, bilinçsiz sulama ve küresel ısınmanın etkisiyle her yıl yok olmaya bir adım daha yaklaşmaktadır. Toplam 350 kilometrekarelik sulak alan, 2004 yılında 95, 2005'te ise 35 kilometrekareye kadar gerilemiştir. Bu sene ise göl, küçük bir su birikintisi halini almıştır. Gün geçtikçe iyice düşen su seviyesi, gölde yaşayan canlı türlerini de olumsuz etkilemektedir. Uzmanlar tarafından 1970'li yıllarda 30 çeşit olduğu belirtilen balık türünün sayısı 3'e kadar düşmüştür. SELÇUK ÜNİVERSİTESİ'ne bağlı , KADİR YALLAGÖZ SAĞLIK YÜKSEK OKULU , AKŞEHİR İKTİSADİ ve İDARİ BİLİMLER FAKÜLTESİ , AKŞEHİR MESLEK YÜKSEK OKULU vardır.

Tarihçe
Tarih boyunca hep önemli bir yerleşim, ticaret, kültür merkezi olan Akşehir'e ait ilk arkeolojik bulgular Neolitik Dönem'e kadar uzanıyor. Hititler zamanında Akşehir'in adı Thymbrion'dur. Zamanla Frigya egemenliğine daha sonra Anadolu'da egemenlik kuran Lidyalılar'ın yönetiminde kalan Akşehir'in önemi daha da artmıştır. "Krallar Yolu" Akşehir'den geçmektedir. Akşehir, İ.Ö. III. yüzyılda, Philomelium "Bal Sevenler" adıyla anılmaya başlanmıştır. Pers ve Hellenistik dönemlerden sonra kent, Roma daha sonra da Bizans egemenliğine geçer.

Araplar Akşehir'i, beyaz çiçek açmış elma ve erik ağaçlarının görüntüsünden dolayı "Belde-i Beyza" (Beyaz Şehir) olarak anmışlardır. Ancak sonra Anadolu'ya yayılan Türkler, Kutalmışoğlu Süleyman Şah komutasında kenti almışlardır. Haçlı Seferleri, Selçuklu taht kavgaları, Moğol istilası sıralarında sürekli savaşlar yaşayan Akşehir (Akşar) büyük yıkımlar yaşamak zorunda kalmıştır. 1381 yılında Padişah Murat Hüdavendigâr'a satılarak Osmanlı egemenliğine girerse de Y. Beyazit'in Timur'a yenilmesi ile Moğollar'ın, Fetret döneminden sonra Karamanoğulları'nın eline geçer.Fatih Sultan Mehmet 1467 yılında Akşehir'i fethederek Osmanlı topraklarına katar. 19. YY. sonlarında Akşehir’de Kaymakanlık yapan Bereketzade İsmail Hakkı’nın Hatıralarında verdiği bilgilere göre; Akşehir’in çevre kasabalarıyla birlikte 100.000'den fazla nüfusu vardır. Türkler, Kürtler ve diğer milliyetlerden insanların bir arada yaşadığı sosyal ve ekonomik bakımdan canlı bir merkezî yerleşim birimidir.

Kurtuluş Savaşı'nın dönüm noktası Sakarya Meydan Muharebesi'nden sonra, 18 Kasım 1921 tarihinden itibaren Garp (Batı) cephesi karargahı Akşehir'e yerleşir. Kumandan İsmet (İnönü) Paşa TBMM'den ve Başkomutan Mustafa Kemal Paşa'dan aldığı emirlerle "Büyük Taarruz"un hazırlıklarını 9 ay boyunca Akşehir'de yapar. Akşehir, bir anlamda sinesinde Büyük Taarruz'u doğuma hazırlar. Mustafa Kemal Paşa'nın da katılımıyla son hazırlıklar tamamlanır ve 24 Ağustos 1922 tarihinde, Batı Cephesi Karargahı ve bağlı kuvvetlerimiz Büyük Taarruz için Akşehir'den Afyon'a doğru hareket ederler. Ünlü yazar,Tarık Buğra, Küçük Ağa romanında işte o günlerin Akşehir'ini anlatmıştır. Akşehir tar,h, boyunca nüfusu fazlalaşan bir ilçedir.

Uluslararası Akşehir Nasreddin Hoca Şenliği
5-10 Temmuz tarihleri arasında her yıl düzenli olarak gerçekleştirilen etkinliklere dünyadan, farklı alanlarda çalışmaları olan sanatçılar, yazarlar, bilim adamları ve basın mensupları katılmaktadır. 4 Temmuz günü Temsili Nasreddin Hoca'nın türbeden şenliğe davet edilmesiyle şenlik başlar, ardından Akşehir Gölü'ne maya çalmaya gidilir ve 10 Temmuz gecesine kadar sürer.

İstanbul Haydarpaşa'dan yola çıkan "Gülmece Treni" şenliğin önemli bir parçasıdır. Gülmece Treni şenliğe katılacak sanatçıları, basın mensuplarını ve Akşehir'e şenlik için gelenleri taşır.

Her yıl ülkemizin sevdiği, mizahi karakteri bulunan bir sanatçı Temsili Nasreddin Hoca olma şerefine sahip olur. Geçtiğimiz yıllarda bu sanatçılardan bir tanesi kavuğun verdiği sorumluluğu taşıyamayıp altında ezilmiş olsa da genelde uygulama amacına ulaşmıştır. Şehrin ve Nasreddin Hoca'nın tanıtımı için yapılan bir uygulamadır.

Şimdiye kadar temsili Nasreddin Hoca olan sanatçılarımızdan bazıları Erdoğan Özbakır, Erol Günaydın, Levent Kırca, Halit Akçatepe, Hasan Kaçan ve Kadir Çöpdemir'dir.

Tarihi ve Turistik Mekanları

Nasrettin Hoca Türbesi
Batı Cephesi Karagahı Müzesi (18 Kasım 1921)
Hıdırlık
Akşehir Evi
Nasreddin Hoca Etnoğrafya Müzesi (1914-Rüştü Bey)
Ulu Camii (1213)
Hasan Paşa İmaret Camii (1510-11)
Taş Medrese (?)
Gülmece Anıtı
Seyyid Mahmut Hayrani Türbesi (1224)
Eski Kilise (19.Y.Y.)
Gavur Hamamı (?)
Meydan (Şifa) Hamamı (1329-30)
Kızılca Mescidi (1476-77)
Kileci Mescidi (13.Y.Y.)
Ferruhşah Mescidi (1224)
Güdük Minare Mescidi (1227)
İplikçi Camii (1337)
Hacı İbrahim Veli Türbesi (1370)
Nimetullah Nahçivani Türbesi - Akşehir Kent Ormanı

Beldeleri

Doğrugöz
Adsız
Altuntaş
Ortaköy
Çakıllar
Karahüyük
Yazla
Reis
Engilli
Doğrugöz
Gölçayır
Atakent
ILICAK

Mahalleleri

Altunkalem Mahallesi
Anıt Mahallesi
Ahicelal Mahallesi
Çay Mahallesi
Çimenli Mahallesi
Eskikale Mahallesi
İstasyon Mahallesi
Kızılca Mahallesi
Kileci Mahallesi
Kuşçu Mahallesi
Kozağaç Mahallesi
Kuruçay Mahallesi
Meydan Mahallesi
Nasreddin Mahallesi
Selçuk Mahallesi
Seyran Mahallesi
Gazi Mahallesi
Yarenler Mahallesi
Yeni Mahalle
Yıldırım Mahallesi
Tipi Mahallesi

Köyleri

Alanyurt
Bozlağan
Cankurtaran
Değirmenköy
Çamlı
Çimendere
Değirmenköyü
Gedil
Gölcayir
Gözpınarı
Ilıcak
Karabulut
Ortaca
Saray
Savaş
Sorkun
Söğütlü
Ulupınar
Üçhüyük
Tekke
Tipi
Yaşarlar
Yaylabelen
Yenköy
Yeşilköy

Türküleri

Entarisi Aktandır
Karanfilsin Bibersin
Emmiler Emmiler
Kıcılar Kavak Kıcılar
Durnam Gelir Yata Kalka
Bir Sabahtan Yolum Düştü Gedil'e
Yasiyan'a Varamadım Yalınız
Karşıdan Gel Göreyim
Gadifem Gara Gatlı
Garip Çoban
Üç Türkoğlu
Yüz Dirhemdir
Kartal Kuşun Kanadında Al Olur
Ay Oğlan

Yemekleri

Zülbiye (Soğan Aşı)
Herse
Nasreddin Hoca Peynir Baklavası
Ergörmez

Ünlüler

Abdurrahman Gubârî (ʿAbd-al-Raḥmān b. ʿAbd-Allāh Ḡobāri)
Tarık Buğra
Meltem Cumbul - Nasreddin Mahallesi kütüğünde
Ali Kırca
Melihat Gülses - İncesaz solistlerindendi, TSM sanatçısı
Durukan Ordu - Tiyatrocu, DT sanatçısı
Meray Ülgen - Tiyatro yönetmeni, Oyuncu

AKŞEHİR, İç Anadolu'da Konya iline bağlı ilçe. Akşehir gölünün 8 km güneyinde; 94 611 nüf. (1990); 1 442 km2; 2 bucak, 33 köy. Merkezi, Konya ilinin 128 km kuzey-batı'sındaki Akşehir; 51 746 nüf. (1990).
TARİH. Akşehir (Philomelion*), Hellenistik dönemde Phrygia tiranı Philomelos tarafından kuruldu, ilk yerleşim alanı bugünkü kentin kuzey batı'sında, Sultan dağının kuzey yamaçlarındaydı. Kent Roma döneminde Philomelium adını aldı. Müslüman Araplar birçok kez yağmaladıkları kente Belde-i Beyza adını verdiler. Malazgirt savaşı'nın ardından Türkler'in egemenliğine giren kent, Selçuklular'dan sonra Karamanoğullarfnın, Eşrefoğulları’nın, Hamitoğulları’nın eline geçti. OsmanlIlarla Karamanoğulları arasında birkaç kez el değiştirdikten sonra 1466’da kesin olarak osmanlı topraklarına katıldı.
MİMARLIK. Kent antik dönemde ünlü Kral yolu ve daha sonra doğudan batıya uzanan kervan yollan üstündeydi. Roma döneminde kalesi ve hamamı önemliydi. Anadolu Selçukluları döneminde gelişen kentte, günümüze ulaşanların dışında, kaynaklardan bilinen Kadıizzettin medresesi (XIII.yy ), Nasrettinhoca medresesi (XIII.yy.), Şifahane (XIII.yy.), Emiryavi medresesi (XIII.yy.) vardı Ulu cami'nin yapım tarihi bilinmiyor, ancak 1213 te yaptırılan minaresinden önce var olduğu kesindir. Yapı Alaettin Keykubat I zamanında onarılıp genişletildi. Mihrap önü kubbesi, buna dikey düz ahşap tavanlı 7 bölümlü ana mekânıyla yapı, Selçuklu dönemi ulu camilerinin özgün örneklerindendir. Sırlı tuğla işçiliği ve çini mozaik bezemeleri önemlidir. Aitunkalem mescidi (1223), Güdükminare mescidi (1226, mimarı Mesut bin Abdullah), Küçükayasofya mescidi (1235), Kileci mescidi (XIII.yy.), Kızılca mescit (XIII.yy.) Anadolu Selçuklu mimarlığının taş ve tuğla işçiliği yanı sıra, taş bezeme, çini mozaik süsleme açısından ilginç örnekleridir. Fahrettinalisahipata külliyesi’nden (1250) Taş medrese olarak bilinen yapı, mescit ve türbe günümüze ulaştı. Seyyitmahmut- hayrani zaviyesi'nin yapılarından olan Ferruhşah ya da Mahmuthayrani mesci- di’ni Kuluzade Ferruhşah yaptırdı (1224). 1268 tarihli türbe, Karamanoğlu Mehmet II zamanında onarıldı (1409). Ahşap işçiliğinin önemli örneklerinden olan kapısı Akşehir müzesi'nde, ahşap sandukalar İstanbul Türk-islam eserleri müzesi’ndedir Şeyhhasan türbesi (1370) taş işçiliğiyle dikkati çeker. Kaymakam Şükrü Bey'in yaptırdığı (1905) Nasrettinhoca' türbesi’ nin ortadaki ana türbe bölümü eskidir.
Akşehir, Atatürk ve Etnografya müzesi, Akşehir'de müze. Tarihsel "Garp cephesi karargâh binası" onarılarak müzeye dönüştürüldü (1966). Müzede, Kurtuluş savaşı’nda Atatürk, İnönü, Asım Gündüz ve Garp cephesi'ne ilişkin belgeler, resimler, eşya sergileniyor. Öbür salonlar da Seyyit Mahmut Hayra- ni, Nasrettin Hoca, Sinanettin-i Akşehir gibi Akşehirli ünlülere, yöreden derlenmiş etnoğrafyaya ilişkin yapıtlara ayrılmıştır.