Gıybet; "Bir kimsenin ayıbını arkasında söylemek[1] veya aleyhine konuşma " demektir. Türkçede bu kavramın karşılığı olarak "dedikodu" ve "çekiştirme" kelimeleri kullanılır.
İslam'da büyük günahlardan biridir. Hucurat Suresi 12. ayette, gıybet yapmak, ölmüş kardeşinin (insanın) etini yemeye benzetilmiştir.[1]
Ancak, başka birinin arkasından yapılan her konuşma gıybet sayılmaz. Örneğin, herhangi bir haksızlığa uğramış birinin, sorununu, çözebilecek birine anlatması veya bir kişiyi ona zarar verebilecek birine karşı (iddia tahminlerle değil, bir bilgiye dayanıyorsa) uyarmak gıybet kapsamına girmez.
Konuyla ilgili âyet ve hadisler aşağıdadır:
"Ey iman edenler! Çokça zan etmekten kaçınınız, şüphe yok ki, zannın bazısı günahtır ve birbirinizin kusurunu araştırmayınız ve bazınız, bazınızı gıybet etmeyiniz. Sizden biriniz, ölü kardeşinin etini yemeği sever mi? -Bilâkis- onu çirkin görmüş olursunuz. Artık Allah'tan korkunuz, şüphe yok ki, Allah tevbeleri kabul edicidir, çok esirgeyicidir." (Kur'an, Hucurat/12)
"Hakkında bilgi sahibi olmadığın bir şeyin ardına düşme. Çünkü kulak, göz ve kalpten her biri bundan sorumludur. (Kur'an, İsra/36)
Muhammed Peygamber "Gıybet nedir bilir misiniz?" diye sordu. Yanında bulunanlar: "Allah ve onun elçisi daha iyi bilirler" dediler. "Gıybet, kardeşini onun hoşlanmadığı bir sıfat ile vasıflandırmaktır." buyurdu. "Kardeşimde söylediğim sıfat bulunuyorsa?" diye sorulduğunda: "Söylediğin sıfat eğer kardeşinde bulunuyorsa gıybet etmiş olursun, bulunmuyorsa iftira etmiş olursun." buyurdu. (Tirmizî)[2]
Hadis-i Şerif'te "Birbirinizi gıybet etmeyiniz"[3] buyurulmuştur.
Gıybet ve İftira haram olduğu gibi bunları dinlemek de haramdır.[1] Bunları dinleyenler de (gıybet) günahına ortak olurlar. Birinin kusuru söylenince üzülürse gıybet olur. Bir müslümânın günâhı ve kusuru söylendikde, hâfızların, din adamlarının, elhamdülillâh biz böyle değiliz demeleri, gıybetin en kötüsü olur. Birisinden bahsedilirken, elhamdülillâh, Allah, bizi hayâsız yapmadı gibi, onu kötülemek, çok çirkin gıybet olur. Falanca kimse çok iyidir, ibâdette şu kusuru olmasa, dahâ iyi olurdu demek, gıybet olur.[1]
Gıybet eden kimse gıybet ettiği kimseyle pişman olup helalleşmedikçe tevbesi kabul olmaz.[1] Pişman olmadan helalleşilirse Riya olur. Ayrı bir günah olur.[1
