TOGAN (Ahmet Zeki Velidi), türk tarihçi, siyaset adamı (Sterlitamak, Başkırdistan, 1890 - İstanbul 1970). Ötek medresesi, Gayri rus muallim mektebi, Kazan Üniversitesi'nde okudu. Kazan'da Kasımiye, Ufa’da Osmaniye medreselerinde arap edebiyatı, türk tarihi dersleri okuttu. Çuvaş kökenli Prof. Nikolay Aşmarin (1870 -1933), sagay türkü Prof. Nikolay Katanov’dan (1862-1922) yararlandı. Katanov' un bugün Türkiyat enstitüsü'nde bulunan kitaplığının satın alınarak Türkiye’ye getirilmesini sağladı. Kazan Üniversitesi tarih, coğrafya, etnografya derneği adına Taşkent, Fergana, Buhara'da tarih, edebiyat, etnografya araştırmalarında bulundu. Bu sırada Kutadgu biligin yeni bir yazmasını ele geçirdi. Ufa müslümanlarının temsilcisi olarak Çarlık döneminde Duma'ya seçildi (1916). ihtilalden sonra Başkırdistan Devlet başkanı oldu (1920). Sovyet yönetimiyle anlaşmazlığa düşerek savaşımını Türkistan'da sürdürdü; bu hareket başarısızlığa uğrayınca Paris'e, daha sonra Berlin’e gitti. (Yaşamının bu dönemine kadar geçen olayları Hatıralar [1969] yapıtında konu edindi.) İstanbul Üniversitesi edebiyat fakültesi'nde umumi türk tarihi müderrisliğine getirildi (1927). Resmi tarih tezine aykırı görüşü yüzünden görevinden uzaklaştırılınca (1932) Viyana'ya gitti ve ibn Fadlans re/serper/cht (ibni Fadlan’ın seyahatnamesi, basılışı 1939) teziyle doktorasını verdi. Bonn ve Göttingen üniversitelerinde İslam bilimleri dersi okuttu (1935-1939). İstanbul Üniversitesinde yeniden görev aldı. Turancılık ülküsüne bağlı bir devlet kurma amacını taşıdığı ileri sürülen hareket dolayısıyla yargılanıp aklandıktan (1944-1947) sonra üniversitedeki çalışmasını sürdürdü; İslam tetkikleri enstitüsünü kurdu. Türk tarihi, İslam uygarlığı konularında yapıtlar verdi: Bugünkü Türkili (Türkistan) ve yakın tarihi (1942), Umumi türk tarihine giriş (1946), Tarihte usul (1950), Horezmce tercümeli Mukad- demet ül-edep (Khorezmien Glossary of the Muqadimat al-Adab", 1951), Türklüğün mukadderatı üzerine (1970), Oğuz destanı("Reşidettin Oğuznamesi'nin tercüme ve tahlili", 1972).