Andre Marie Ampere

AMPERE (Andre Marie), Fransız Fizikçi (Lyon 1775 - Marsilya 1836). Pascal gibi, o da on üç yaşında koni kesitleri üstüne bir kitap yazdı. Botanik, şiir ve müzikle de ilgilendi. 1801 'de Bourgen Bresse’ e Fizik Öğretmeni olarak atandı ve 1802’de bu kentte olasılık hesaplarının ustaca bir uygulamasını veren Considerations Sur la Theorie Mathematique du Jeu adlı yapıtını yazdı, bu çalışmasından dolayı kendisine Lyon Koleji'nde bir kürsü verildi, sonra 1805'te Politeknik Okulu’nda Matematik Çözümleme Okutmanlığı'na getirildi. Böylece Paris'e yerleşen Ampere kendini eğitime verdi. 1808'de üniversitenin Genel Müfettiş'i oldu, 1809’da Politeknik Okulu’nda Mekanik Kürsüsü'ne atandı. 1814'te Bilimler Akademisi’ne (matematik bölümü) seçildi ve 1824'ten sonra bir yandan Collegede France’ta fizik, öte yandan Edebiyat Fakültesi’nde felsefe dersleri verdi. Bu arada, kimyanın büyük sorunlarıyla da ilgileniyordu; 1814 te Berthollet'ye yazdığı bir mektupta, atomla molekülü birbirinden ayırt ederek, her gazda eşit hacimde aynı sayıda molekül bulunduğu varsayımını ortaya koydu (bu varsayımın daha önce Avogadro tarafından kaleme alındığını bilmiyordu). Ancak asıl önemli buluşlarını fizik alanında yaptı.

1820’de Bilimler Akademisi'nin düzenlediği bir oturumda, Cersted deneyini (mıknatıslanmış bir iğnenin elektrik akımı etkisiyle sapması) yineleyen Arago'yu izledi, birkaç gün sonra, bu deneyi bir kurama bağlayarak devingen elektrikte bulunan manyetik etkilerin kaynağını ortaya koydu. Akımlarla mıknatısların karşılıklı etkileşimlerini inceledi ve akım yönünde yere yatmış bir gözlemciye göre sapmanın kuralını belirledi, iki kapalı akımın birbirini etkilediğini kanıtlayarak elektrodinamiği kurdu. Daha 1821'de, cisimlerin moleküllerinde' parçacık akımlarının bulunduğunu ve mıknatıslanmanın bunları yönlendirebileceğini göstererek, maddenin elektron kuramının öncüsü oldu. Bütün bu buluşlarını 1827’de yazdığı Sur la Theorie Mathematique des Phenomenes Electrodynamiques Unıquement Deduites del’experience adlı incelemesinde açıkladı, bu incelemede elektriğin terimlerini, özellikle de akım ve gerilim sözcüklerini bile oluşturdu. Galvanometreyi tasarladı, ilk elektrikli telgrafı ve Arago ile birlikte ilk elektromıknatısı buldu. 1832'de, Hippolyte Pixii'ye ilk manyetoelektrik makineyi yaptırdı. Öldüğünde hemen hemen unutulmuştu.

Kaynak: Büyük Larousse

MsXLabs Üye Girişi