Spor.

Deneme niteliğindeki ilk bisiklet yarışı 1868’de Saint-Cloud'da Pierre Michaux’nun, üzerine iki pedal kolu eklediği velosipetlerle yapıldı. Bu yarışı, İngiliz James Moore kazandı. Ertesi yıl aynı yarışçı, Paris-Rouen arasındaki 120 kilometrelik yol yarışını, 10 saat 34 dakikada tamamladı. Günden güne gelişme gösteren velosipete bağlananların sayısı da gittikçe çoğaldı; velosipet kulüpleri kuruldu. 1881'de Paris ve taşradaki kulüp yöneticileri bir araya geldiler ve bisiklet sporunu yönlendirecek olan Fransa Velosipet birliği'ni kurdular (1941'den sonra bu birlik, “Fransız bisiklet federasyonu" adını aldı).

1881'de Birlik bir sürat yarışı düzenledi. Ertesi yıl bir yarjşma yönetmeliği (regleman) hazırladı. Ön tekerleği pedal gücüyle döndürülen bisiklet, zincirli aktarma sistemi ve havalı lastiğin bulunuşuyla yavaş yavaş bugünkü bisiklete dönüştü. Havalı lastikli bisikletlerle yapılan ilk deneme yarışı, 1889’da Belfast’ta düzenlendi ve çağdaş koşullara uygun ilk Fransa mukavemet yarışı 100 km’lik mesafede 1890’da yapıldı. 1891' de ise, uzun etaplı turların ilk önemli örneği olarak bilinen Bordeaux-Paris yarışı (580 kilometrelik yarış 26 saat 34' 54” lik bir dereceyle İngiliz Mills tarafından kazanıldı) ve daha sonra Paris-Brest-Parıs (1200 km’lik yarış 71 saat 22 dakikada Charles Terront tarafından tamamlandı) yarışı yapıldı. Düzenlenen birçok yeni yarıştan sonra, 1903’te Henri Desgrange ve L’Auto dergisi, uluslararası bisiklet yarışlarının en büyüğü olan Fransa turu’nu gerçekleştirdiler; bu yarış, bisiklet sporunun en büyük atılımıdır.

Avrupa’da (ve Japonya’da) çok gelişen bisiklet sporu, "yol” ve “pist" olmak üzere iki tür yarışmaya ayrılır. Yol yarışları, tek etap yarışları (Paris-Roubaix, Flandres turu, Milano-San Remo, Lombardia turu), çok etaplı yarışlar (Fransa turu, İtalya turu, ispanya turu) ve saate karşı yarışlar (Uluslar büyük ödülü) yer alır. Daha çeşitli olan pist yarışları arasında da: sürat, yarım mukavemet, altı gün, takip, saate karşı gibi yarışlar sayılabilir.

Bu yarışlarda çeşitli rekorlar elde edildi; bunlardan en çok ilgi uyandıranı zaman dünya rekorudur; bu rekor ilk kez 1893’te Henri Desgrange tarafından saatte 35,325 km’ye ulaşılarak kırıldı ve 1972’de bu hız belçikalı Merckx tarafından saatte 49,431 km’ye çıkarıldı. Başlangıçta bisiklet yarışçıları amatördüler. Sonradan profesyonel de (hiç değilse Batı Avrupa’da) oldular ve genellikle bir ticaret firmasını temsil ederek yarıştılar.

Her yıl, bisiklet yarışlarının her dalında ulusal ve dünya şampiyonlukları yarışmaları yapılmaktadır (dünya şampiyonluğu yarışları 1900 yılında kurulan Uluslararası bisikletçiler birliği tarafından düzenlenir). Bisiklet sporu (amatör olanı) geleneksel olarak Olimpiyat oyunları arasında yer alır. Profesyoneller ile Doğu Avrupa’nın en iyi amatörleri arasında, çoğu zaman yapay olarak yapıian ayrım, 1981 de gerçekleştirilen ''Tour de l’avenir" gibi büyük yol yarışlarının hem amatörlere, hem profesyonellere açık tutulmasıyla kısmen de olsa kaldırılma yolundadır.

Türkiye’de bu spor dalındaki ilk yarışmalar ikinci meşrutiyetin ilanından (1908) hemen önce yapılmaya başlandı. Selanik’teki yarış pistinden iyi gelir sağlandığını gören özel girişimciler ve bisiklet ithalatçıları, İstanbul’da Tepebaşı semtinde yaptırdıkları bir velodromda yarışlar düzenlediler. Selanik’teki ilk yarıştan (1897) sonra Nobile ve Meydano efendilerle Enver Paşazade Mustafa Bey, adlarını duyuran bisikletçiler oldular. İstanbul’ da bisiklet ithalatçısı Leon Efendi ve ortağı Papazyan'ın düzenlediği yarışlar bir süre sonra yasaklandı, ikinci meşrutiyetin ardından yeniden canlanan bu spor dalına yer veren ilk kulüp Fenerbahçe oldu. İlk yol yarışları Fenerbahçe, Maslak ve Bakırköy’de; pist yarışlarıysa eski Fenerbahçe stadı’nda yapılmaya başlandı. 1923'te kurularak Türkiye idman cemiyetleri ittifakı na bağlanan Bisiklet federasyonu, bisiklet sporunun yurt çapında gelişmesine katkıda bulundu. Federasyon başkanlığına bu sporun Türkiye'deki temellerini atan Muvaffak Bey (Menemencioğlu) getirildi. Bu dönemde parlayan Cambaz Fahri, Cavit ve Raif beylerden kurulu milli takım 1924 Paris olimpiyatlarına götürüldüyse de bisiklet bulunamadığından yarışlara katlamadılar.

Bisiklet» teki ilk milli karşılaşma, 1927’de Taksim stadı pistinde Bulgaristan ile yapıldı. Cavit (Cav), Galip (Cav), Yunus (Unat), Ta- cettin (Baştürkmen) beylerden kurulu milli takım, federasyon başkanı Muvaffak Bey’in sağladığı olanakla Paris'te hazırlanarak 1928 Amsterdam olimpiyatları’na katıldı. Türkiye’nin ilk uzun etaplı turu ise, olimpiyat dönüşü yapılan Ege turu oldu. 1929’da federasyonun kapatılmasıyla bisiklet sporu duraklama dönemi geçirdi, idman cemiyetleri ittifakı’nın 1933'teki kongre kararıyla Hüsnü Bey (Seden) başkanlığında ve Cavit Bey (Cav) asbaşkanlığında yeniden örgütlenen federasyon, özellikle Cavit Bey’in çabalarıyla yeni bir atılım dönemine girdi. 1935 Romanya turu'nda ve 1936 Berlin olimpiyatlarında Orhan Suda, Kirkor Cambaz, Talat Tuncalp, Kâzım Bingen ve Eyüp Yılmaz’dan kurulu milli takım, başarılı yarışlar çıkardı. Bükreş'te kazanılan iki gümüş madalya Balkanlar’da elde edilen ilk madalyalar oldu. 1948 Londra olimpiyatları’nın ardından yaşanan durgunluk dönemi, 1953’te yapılan uluslararası İstanbul - Edirne - istanbul yarışları adıyla başlayan, daha sonra Marmara turu (1966’dan sonra uluslararası nitelik aldı) ve Cumhurbaşkanlığı uluslararası Türkiye turu adını alan Türkiye'nin en büyük bisiklet yol yarışı, federasyonca A kategorisine alındı.

Bu yarışlarda Rıfat Çalışkan (1963), Haşan Kılıç (1964), Ali Hüryılmaz (1973-1974), Seyit Kırmızı (1975) birincilik kazandılar. Akdeniz oyunlarında ise 4 km'lik pist yarışında elde edilen üçüncülük (1971), bu “ oyunlarda kazanılan ilk derece oldu. Erd: gun Hiçyılmazve İbrahim Esenli’nin girişimiyle Esen bisiklet ihtisas kulübü’nde ilk kez bayan takımı oluşturuldu. Uluslararası turlara katılan ilk kulüp takımı da, Ergun Hiçyılmazln teknik direktörlüğünü yaptığı Meriç Tekstil kulübü oldu (Uluslararası Akdeniz turu birinciliği [1975]). Son yıllarda da uluslararası yarışmalarda başarılı sonuçlar alındı (İbrahim Pekcan'ın Balkan ikinciliği, Haşan Çan’ın Uluslararası Atatürk bisiklet yarışı birinciliği).