ANTALYA [07]
MsXLabs.org & Büyük Larousse

Akdeniz Bölgesi'nde il; 891 149 nüf. (1985); 20 591 km2; 11 ilçe, 22 bucak, 723 köy. Merkezi Antalya; 261 114 nüf. (1985). Bölge idare mahkemesi, ticaret, tarım, turizm.

Antalya ili, aynı adı alan körfezin kıyısı boyunca, K. deki Batı Toroslar'ın çizdiği yayların doğrultusuna uyarak B.'da Eşen çayından D.'da Anamur yakınlarındaki Kaldıran vadisine kadar 40-50 km genişlikte, 400 km uzunlukta bir şerit biçiminde uzanır. İlin doğal, beşeri ve ekonomik özelliklerini doğrudan ya da dolaylı olarak belirleyen en önemli etken, yer şekilleridir. İl toprakları, K. ve B.'daki dağlık alanlar ve kıyı şeridinin ovaları ve tepelikleri olmak üzere her bakımdan farklı iki bölgeye ayrılır. İl alanının 3/4'ünü kaplayan Batı Toroslar'ın birçok tepesi 2 500 -3 000 m'yi aşar. Dağ sıraları arasında özellikle B.'daki Teke yöresinde, geniş platolar ve bazı havzalar yer alır. Çoğunlukla kireçtaşlarından oluşmuş bu dağlar ve platolar alanında, kireçtaşlarının erimesiyle oluşmuş mağaralar, düdenler, suçı-kanlar, dolinler, uvalalar ve daha geniş çukurluklar olan polyeler gibi büyüklü küçüklü karst şekilleri çok yaygındır. Düden denilen doğal kuyular bu karstik alanların sularını emerek yeraltından G.'e boşaltır. Çok yağışlı dönemlerde bazı karst çukurlarının tabanı, Elmalı polyesinde olduğu gibi, sığ geçici göllerle kaplanır.Yeraltına sızan sular, akarsuları besler ve dağların eteğinde kaynaklar halinde yeryüzüne çıkar.

Yüksek ve engebeli alanlarda kışlar uzun, çok soğuk ve karlı; yazlar kısa ve sıcaktır. Dağ kesimi kıyıya göre daha çok yağış alır. Orman tahripleri sonucu arazi, çoğu yerde çıplak, topraklar aşınmış, eki-lebilecek alanlar çok sınırlı ve genellikle, karst çukurlarının tabanlarına bağlı olarak dağınıktır. Burada ulaşım da çok güçtür. Kıyı ile iç kesim arasında bağlantı ancak sayısı az ve kışın zor aşılan geçitlerle sağlanır. İlin bu engebeli yöreleri Türkiye'nin en tenha yerleridir (km2'ye 10-20 kişi). Yerleşmeler de az nüfusludur. Bu kesim, ilin gelişmiş olan kıyı şeridine ve Ege bölgesine her yıl mevsimlik tarım işçisi ve sürekli göç gönderir. Bu nedenle, buradaki ilçelerde nüfus artışı Türkiye ortalamasının altındadır, hatta bazılarında nüfus azalması görülür.

il topraklarının yaklaşık 1/4'ünü kaplayan kıyı şeridi, 500 m'ye kadar yükselen tepeliklerden, akarsular boyunca oluşmuş kimileri geniş, kimileri küçük ovalardan oluşur'. Toroslar'ın birdenbire yükseldiği Teke kıyılarında ve Alanya'nın D.'sunda çok dar olan kıyı şeridi körfezin K.'inde üçgen biçiminde bir alan oluşturarak genişler.

Yüksek dağlarla iç bölümlerin soğuğundan korunan kıyı şeridi ovalarında toprak verimli, ekilebilir alanlar geniştir. Yüksek sıcaklık isteyen, dona karşı duyarlı bitkilerin yetiştirilmesine elverişli iklimi olan bu kesimde ulaşım da daha kolaydır. Bu nedenlerle burası ilin ilkçağ'da da, günümüzde de en kalabalık (km2'ye ortalama 40-60 kişi), en gelişmiş, kentli nüfus oranının en yüksek olduğu bölümüdür. Toroslar'dan dar ve derin vadileri izleyerek inen Demre, Aksu, Köprü ve Manavgat gibi ırmaklar kıyı şeridine bol su taşır. Kıyı kesiminde yer yer bataklık alanlar da görülür.

Antalya'nın nüfusu, geniş alanına göre çok azdır. Nüfus yoğunluğu Türkiye ortalamasının çok altındadır (km2'ye 43 kişi), il nüfusunun yaklaşık % 45'i kentsel, % 55'i kırsal yerleşmelerde yaşar. Kentli nüfusun yaklaşık % 65'i il merkezinde toplanmıştır. İlçe merkezlerinden ancak ikisinin nüfusu 20 000'in üstündedir (Alanya ve Manavgat). Sınırları içindeki yörelerle olduğu gibi, başka bölgelerle de zor ve zayıf bağlantısı yüzünden izole bir yaş sürdüren yöre, yüzyıllar boyunca geri kalmıştı. Bu durum 1950'li yıllara değin sürdü. Bu tarihten sonra yol şebekesi düzeldi, bağlantılar kuruldu, kıyı şeridinde toprak iyileştirme çalışmaları yapıldı, taşkınlar denetim altına alındı, bataklıklar büyük ölçüde kurutuldu, sıtma mücadelesi yapıldı; bunun sonucu ticarete dönük tarımsal üretim ve turizm hızla gelişti. 1950'de 311 442 olan il nüfusu, 1985'te 3 katına yakın artarak 891 149'a ulaştı. Bu arada kıyı şeridi ile tenha dağlık kesim arasındaki nüfus yoğunluğu farkı daha da belirginleşti. il sınırları içinde az sayıda olmakla beraber günümüzde de göçerler yaşar. Asıl geçim kaynakları hayvancılık ve hayvan ürünleri olan göçerler kışı kıyı şeridinde geçirir, baharda K.'deki yaylalara çıkar.

Antalya ilinin ekonomisinde en önemli yeri çok çeşitli tarım ürünleri alır. Pamuk, susam, yerfıstığı, anason, turunçgiller, turfanda sebze yetiştirilir. Yılda ortalama 50 000 ton ile Türkiye pamuk üretiminin yaklaşık % 10'unu sağlar. Yerfıstığı, susam, anason üretiminde ise Türkiye'de başta gelen illerdendir.
Antalya kıyıları elverişli iklimi, plajları, şelaleleri, antikçağ kentlerine ait kalıntıları ve sanat eserleri, lüks otel, motel, kam-pingleriyle Türkiye'de turizmin en çok geliştiği, yatak sayısının en çok olduğu illerdendir. Alanya, Side, Manavgat ile yakın yıllarda ilgi çekmeye başlayan Finike ve Kaş bu endüstrinin başlıca merkezleridir.