Amerikan İç Savaşı; (1861- 1865)

Amerika Birleşik Devletleri ile Eyalet birliğinden çıkarak, bağımsız olmak isteyen 11 Güney Eyaleti arasındaki yaşanmış tarihi çatışmadır. 11 Güney eyaleti 1860 yılında Abraham Lincoln’ün başkan seçilmesiyle Jefferson Davis komutasında ayaklanarak bağımsızlıklarını ilan etmişlerdir. 1861 yılının 1 Eylül’ünde, Güney Carolina’daki Sumter Kalesi’nden yapılan top atışıyla iç savaş patlak vermiştir.. 1 Ocak 1863’de alınan kararla uygulanan köleliğin kaldırılması teklifi, parlamentoda oylanarak kabul edildikten sonra 31 Ocak 1965’de yasalaşmıştır. Ancak bu zaferden beş gün sonra “Abraham Lincoln” bir suikast sonucu öldürülmüştür.

Amerika’da 1861-1865 yılları arasında, ayrılıkçı bir Konfederasyon halinde toplanmış on bir Güney eyaleti ile Birliğe bağlı kalan yirmi üç Kuzey eyaletini karşı karşıya getiren çatışma. A.B.D’nde, bu çatışma daha yerinde bir deyimle iç Savaş (Civil War) diye adlandırılır. Çıkar çatışmaları, düşünce uzlaşmazlığı ve tedirgin edici kölelik sorununun yarattığı kin dolu bir anlaşmazlıktan doğan ve A.B.D’nin yaşadığı en ciddi bunalım olan bu savaş, Kuzey’in zaferi ve Birlik’in sürmesiyle sonuçlandı. Uzun süre, bunalımın gerçek nedeni olarak görülmüş olan kölelik sorununun, aslında yalnızca,eşit olmayan iktisadi gelişmenin ve toplumsal farklılıkların Kuzey Eyaletleri ile Güney Eyaletleri arasında doğurduğu derin çatışmayı daha da ciddileştiren etmenlerden biri olduğu söylenebilir. Gerçekten, savaşın çıkmasından önceki yirmi- otuz yıl içinde, Birliğe bağlı çeşitli bölgelerin genel iktisadi kalkınmadan sağladıkları yarar eşit değildi. Atlas Okyanusu kıyısındaki limanlara gelen Avrupalı göçmenlerin çokluğundan ötürü kalabalıklaşmış olan Kuzeydoğu, önemli bankacılık kuruluşlarının yeni gelişme yolları açtığı güçlü bir sanayi merkezi haline gelmişti. Aynca, çayırların, yerlerini yavaş yavaş makineleşmiş büyük tahıl tarımına, sığır ve domuz yetiştiriciliğine bıraktığı Kuzeybatı’nın geniş topraklarını değerlendirmeye girişmiş olanlar da, Kuzeydoğu’dan gelmiş kişilerdi. Güney’in evrimiyse farklı özellikler taşıyordu. Burada yalnızca pamuk tarımı yapılması, Güney’in Avrupa dokuma sanayisine pamuk satan tek bölge olmasını sağlamış gibiydi. Ama bu sonuç, her çeşit yerel sanayiden vazgeçmekle ve çiftliklerde, sayıları günden güne artan zenci kölelerin çalıştırılması yoluyla elde edilmişti. İşlenmiş ürünler satın alma konusunda Kuzeydoğu eyaletlerine ve Avrupa’ya bağımlı olan Güney, her yerde kaldırılmış olan kölelik nedeniyle de onların eleştirilerine hedef oluyordu. Üstelik, başlangıçta Mississippi ırmağı yoluyla ve New Orleans limanından taşınan Kuzeybatı’nın tarım ürünleri, ilk demiryollarının yapılması sonucu New York, Boston, Philadelphia’ya ulaştırılmaya başlanmış, böylece Güney’in dış dünyayla ilişkileri daha da azalmıştı. Bunun sonucunda, Güney’deki tarımcıların soylu sınıfı, varlıklarını sürdürmenin köleliğin sürdürülmesine bağlı olduğu inancına günden güne daha çok sarıldılar.
Köleci eyaletler ile öbürleri arasında bir denge kurma amacı güden 1820 uzlaşması artık bu dengeyi sağlayamıyor ve uygulanması günden güne güçleşiyordu. Ayrıca, 1830′ dan sonra Kuzey eyaletlerinde etkili bir köleliği kaldırma akımı gelişmişti.

Bu sorun nedeniyle bölünmüş olan demokratlar karşısında, köleliği kaldırmak isteyenler, 1854’te kurulan yeni Cumhuriyetçi Parti’de toplandılar. Aslında, bu partinin üyeleri de Birliğin her yanında köleliği kaldırmak amacında değillerdi: yalnızca, Birliğe katılan yeni topraklarda, bu kurumun yasaklanmasını istiyorlardı. Ama iki topluluk arasındaki kin ve nefret, ayrıntıların seçilmesini engelliyordu. Abraham Lincoln’ün 1860’ta A.B.D. başkam seçilmesi. Güney eyaletleri tarafından, gerçek bir kışkırtma olarak görüldü ve yeni başkan daha görevine başlamadan. Güney eyaleti Carolina “ayrılma” kararım açıklayarak 20 Aralık I860’ ta Birlik’ten çekildi. Başkan Buchanan tepki göstermeyince, on eyalet daha Carolina’yı izleyerek “Amerika Konfedere Eyaletleri”ni oluşturdular; bir başkan (Jefferson Davis) seçtiler; bir bayrak ile bir başkent belirlediler: Washington’un 120 km kadar uzağında yer alan Virginia’nın merkezi olan Richmond. Güneylilerin 12 Nisan 1861’de Charleston limanındaki Sumter kalesine saldırması ve daha sonra federal garnizonun 14 Nisanda teslim olması, Amerikan iç savaşını başlattı.

SAVAŞIN ÇEŞİTLİ EVRELERİ

Amerikan iç savaşında savaşanlar arasındaki güç oranı, savaşın kısa süreceğini akla getiriyordu. Çünkü 3 milyondan çoğu zenci olan 9 milyon nüfuslu, sanayisi azgelişmiş, demiryollarından ve gemilerden yoksun Güney, Kuzey karşısında çok güçsüz görünüyordu: 22 milyon nüfuslu Kuzey’de, sanayi ve tarım büyük ölçüde gelişmişti; büyük bir donanması (kısa süre sonra. Güney kıyılarını ablukaya aldı) vardı. Ayrıca, Lincoln, “köleliği sürdürmeyi ya da ortadan kaldırmayı değil. Birliği korumayı” düşündüğünü söylediği için, kölelikten yana eyaletlerden Delaware, Maryland, Kentucky ve Missouri, Birliğe bağlı kalmışlardı; 1863’te eyalet olan Batı Virginia da onlara katılınca. Kuzey strateji açısından kesin bir üstünlük sağlamış oldu. Ne var ki, savaş sanıldığının tersine dört yıldan fazla sürdü ve başlangıçtaki raslantısal çarpışmalar, gerçek bir iç savaşa dönüştü.
1863’ten sonra Kuzey, Güney’in yarım milyon askerine karşı, 1 milyon askerini sürekli olarak savaşa sürdü. Ama GüneyUler başlangıçta, Kuzeylilerin sayı üstünlüğüne karşın daha iyi savaştıklarını gösterdiler: Başlarında, çoğu meslekten yetişmiş yetenekli generaller (özellikle Lee ve Jackson) vardı. Kuzey’de, üstün yetenekli komutanlar (özellikle Sherman ve Grant) savaşın başlamasından çok sonra ortaya çıktılar. Bununla birlikte, sayı ve kaynak üstünlüğü, Kuzeylilerden yana ağır basıyordu ve bu üstünlükler savaş uzadıkça sürekli arttı.

Başlıca üç kesimde girişilen harekâtl sırasında, iki bin çatışma ve yüz on] iki önemli savaş yapıldı. Batıda Ar-1 kansas ve Teksas’ta karşılıklı akınlar gerçekleştirildi; merkezde, Mississippi vadisinin denetimini ele geçirmek için çetin çatışmalar oldu; doğuda, iki başkenti, yani Washington üe Richmond’ı ayıran dar alanda çok şiddetli çarpışmalar yapıldı. 1863’e kadar Güneylüer zaferlerle süslü bir direnme gösterdiler: Özellikle General Lee’nin, Richmond’a yönelen Kuzey saldırışım başarısızlığa uğrattığı Fredericksburg’da (13 Aralık 1862). Ama General Lee, Kuzey’in geri kalan bölümü ile Washington’un bağlantısını kesmek için Pennsylvania’yı işgale kalkıştığında, üç gün süren kanlı bir savaş (1-3 Temmuz 1863) sonucunda durduruldu. Mississippi’ nin ticaret merkezi New Orleans’ın 1 Mayıs 1862’de ele geçirilmesi, Güney’e uygulanan ablukayı pekiştirdi; 1 Temmuz 1863’te ırmağın orta çığırını denetiminde tutan Vicksburg kalesinin düşmesiyle de Güney’ in her yandan çevrilmesi tamamlandı. 1864-1865 yılları savaşm sonucunu belirledi. Vicksburg kalesini düşürmüş ve Kuzeylilerin başkomutanlığına getirilmiş olan General Grant, General Lee’yi, Petersburg ve Richmond üzerine çekilmek zorunda bırakırken, yardımcısı Sherman, Chattanooga’dan yola çıkarak,önce Güney’in başlıca demiryolu merkezi Atlanta’ya yöneldi ve geçtiği yerleri sistemli biçimde yakıp yıkarak bu merkezi ele geçirdi (2 Eylül 1864). Sonra, aynı yöntemi uygulayarak doğuya dönüp, aralık ayında, Savannah’ta Atlas Okyanusu’na ulaştı; daha sonra kuzeye doğru kayarak Grant’la buluşmaya yöneldi; böylece Richmond önünde hareketsiz kalan Lee’nin birliklerini çevrilme tehlikesiyle karşı karşıya bıraktı. 2 Nisan 1865’te Lee, Güney’ in başkentinden ayrıldı ve 9 Nisan 1865’te, Appomattox belediye konağında kılıcını Grant’a teslim etti. Savaşın ilk sonucu Lincoln’un duraksamalarına ve bazı Demokrat Parti’lilerin tepkisine rağmen köleliğin kaldırılmasıdır. 22 Eylül 1862’de hazırlanmaya başlanan, 1 Ocak 1863’te uygulamaya konan bu önlem, 13 anayasa değişikliği önergesinin oylanıp kabul edilmesiyle 31 Ocak 1865’te yasallaşmıştır. Ancak bu zaferden beş gün sonra, 1864 Kasımında ezici bir çoğunlukla yeniden başkanlığa seçilmiş olan Lincoln, Güney davasına bağnazlıkla bağlı bir tiyatro oyuncusu tarafından öldürüldü.

SAVAŞ SONRASI YILLAR

Savaşın sonunda Birlik kurtulmuştu ama. Kuzey 300 000 kişi yitirmiş, 3 milyon dolardan çok para harcamıştı. Güney’dense 260 000 kişi ölmüştü. Ayrıca Güney’in savaş alanı içinde kalan toprakları tam bir yıkım içindeydi; yenilgi dolayısıyle, ortada yönetim ( bir şey kalmamıştı ve 1863’te Kuzey tarafından serbest bırakıldıkları açıklanan kölelerin denetimden ansızın kurtulunca çiftliklerden kaçmaları, iktisadi toparlanma ve kalkınma olanağını tehlikeye düşürmüştü. Bu durum içinde, Güney eyaletlerinin “kalkındırılması”, yani Birliğe yeniden katılmaları, 1865’ten 1877’ye kadar uzun yıllar boyunca sürdü. Lincoln’ un yardımcısı olan, daha sonra da yerine geçen johnson’ın başkanlığı sırasında, bu girişim, Grant’a verilen iki manda yetkisi altında sürüp gitti. Kuzey’in isteğiyle 1865 ve 1866 yıllarında anayasanın XIII. ve XIV. maddelerinin düzeltilmesiyle zencilerin Birliğin her yanında, tam anlamıyla yurttaş oldukları kabul edildi. Bu durum eğitimsiz ve yaşama olanaklarından yoksun zencilerin,kendileriyle eşit kişiler durumuna getirilmesini kabul edemeyen Güney eyaletlerinde beyazların öfkelenmesine yol açtı. Bu yüzden, Güneyli beyazlar, “carpet-bagger”lerin vp “scaJawag”lerin kurduğu yeni Güney hükümetlerinin bastırmayı başaramadığı bir ırk ayırımcılığım sürdürdüler. Başkaldırmış eyaletler, Birliğe ancak 1870’te döndüler. Bu eyaletlerin, federal birlikler tarafından işgaliyse, ancak 1874- 1876 arasında sona erdi. Şiddete başvuran beyazlar (Ku Klux Klan), zencilerin çoğunluğu oluşturduğu eyaletlerde bile, siyasal bakımdan yavaş yavaş ağır basmaya başladılar. Amerikan iç savaşı, aşırı ölçüde sanayileşmiş ve zengin Kuzey üç yıkıma uğramış ve yoksullaşmış Güney arasında kötü bir uzlaşmayla sonuçlandı. Kölelik sorununu gerçek anlamıyla çözümleyemeyen ve A.B.D’nin geleceği için ciddi sonuçlar yalatan bu durum, zenci sorununu yeniden ortaya koymaktan başka sonuç vermedi.