İnceleme Nedir?

İnceleme Nedir?
İncelemenin kapsamı çok geniştir. Her yazı türünün inceleme ile bir bağlantısı vardır. İnceleme bilgisi olmadan makale, fıkra, eleştiri, gezi, röportaj, anı gibi yazı türleri yazılamayacağı gibi; öykü, roman, tiyatro gibi gözlem gücünün kullanıldığı sanatlı yazı türlerinde de başarılı olunamaz; konferans, açıkoturum, panel, sempozyum, açıklama (brifing) gibi sunuşlar yapılamaz; tutanak, rapor gibi yazışmalar yazılamaz.

İncelemeyi eser oluşturma yöntemi dışında, ayrı bir uğraşı alanı olarak da kullanıyoruz. Bu alanda çalışanlar; olmuş olayları, oluşturulmuş eserleri değerlendirirler ki, bu konuda verilmek istenen de budur. İncelemeye monografi de denir. İnceleme sözlü ya da yazılı yapılabilir. Kalıcı olması için yazılı olması ve bir düzen içinde verilmesi sağlıklıdır. İncelemenin biçimi eserin türüne göre de değişir. Bu anlamda bir makale, bir şiir, bir roman, bir senaryo... incelenebilir, sonuç herbirinde kendine özgü bir düzen içinde yazılır. İncelemeyi yapan kişi teknik olarak yer yer makale gibi, yer yer söyleşi gibi yazma olanağına sahiptir.

İnceleme yazıları eleştiri yazılarıyla karıştırılmaktadır. Eleştiri yaparken inceleme yöntemlerinden yararlanılır, fakat incelemede eleştirme amacı güdülmez. Yalnızca incelemesi yapılan kişinin dünyaya ve olaylara bakış açısı yakalanmaya çalışılır. İncelemede önemli bir kişinin, bir dönemin yalnız bir özelliği üzerinde durulur. Bir sanatçıdaki hem yalnızlık duygusu, hem ilerici kişilik aynı incelemede ele alınamaz.

İncelemesi yapılan, her ne ise, bir bütün olarak ele alınmalı, sonuca öyle varılmalıdır. Bir sanatçıdaki yalnızlık duygusu hakkındaki yargı, o sanatçının bütün eserleri incelenmeden verilemez. Bir roman inceleniyorsa yarısı incelenip, yarısı inceleme dışı bırakılamaz. İncelenen konu daha önce başkaları tarafından incelendi ise, onların da gözden geçirilmesi gerekir.

İncelemede bir yöntem belirlemek gerekir. Bu yöntem incelenen eserin türüne göre ayrılık gösterebilir. Bir makale ile bir romanın, bir roman ile bir şiirin incelenmesi aynı sorularla olamaz. Söz gelimi; bir makale incelemesinde ana düşünce, yardımcı düşünceler ele alınırken; romanda ana olay; ikinci derecedeki, üçüncü derecedeki olaylar ve bu olayları yaşayan kahraman, ikinci derecedeki, üçüncü derecedeki kahramanlar; olayın geçtiği yer, zaman... ele alınır. Şiir inceleniyorsa nazım türü, nazım biçimi, ölçüsü, uyağı ele alınır. Fakat incelenecek yazının türü ne olursa olsun sözcük bilgisi, cümle bilgisi gibi gramer incelemeleri yöntem olarak biraz daha birbirine yakındır.

İnceleme yazılarında bir kolaylık olmak üzere şu soruları sırasıyla sorarak çalışmak,faydalı sonuçlar verecektir:

Ne? ( Bize eserin ve sorunun konusunu verir. )
Niçin? ( Eserin yazılma amacını, ana fikrini, temasını buldurur. )
Nasıl? ( Eserin yöntemini kavratır. )
Nerede? ( Yer,dekor. )
Kim? ( Kişileri verir. )
Ne zaman? ( işin süresini belirtir. )

İnceleme Planı :
A. Eserin Dış İncelemesi:

Eserin adı
Yazarı,çevireni
Basıldığı matbaa ve basılış tarihi
Kaçıncı baskı olduğu
Sayfa sayısı,fiyatı
Eserin boyutları

B. Eserin İç İncelemesi :

Yazarı hakkında bilgi
Türü hakkında bilgi
Özet
Eserdeki kişiler
Başroldekilerin kısaca tanıtımı
Ana fikir
Dil ve anlatım
Değerlendirme ( kritik )

-delemedir.

MsXLabs Üye Girişi