PANKREAS SALGISI

• Pankreas, endokrin ve ekzokrin kısımlarından kuruludur.
• Endokrin kısım Langerhans adacıklarından (pankreas adacıkları) oluşmuştur ve alfa hücrelerinden glucagon, beta hücrelerinden ise insulin salgılanır.
• Pankreasın %82'sini oluşturan ve sindirimle ilgili salgısının yapıldığı ekzokrin kısım tubulo-alveolar bez yapısındadır ve salgısını duodenuma ductus pancreaticus ile gönderir.
• Salgının miktarı üzerine besin almanın ve alınan besin türünün etkisi büyüktür.
• Midilli atında normalde saatte 125 ml olan salgı, yemlemeden hemen sonra 500600 ml'ye çıkar.
• En çok salgı karışık beslemede görülür.
• Yağlar, en az salgıya neden olurlar.
• Alınan besin maddesiyle ilgili enzimin salgıda fazla bulunduğu görülmektedir. 

Salgının Miktarı

• At ve sığırda; günde 6-8 İt.
• Koyunda 9.5±0.7 ml/kg/gün.
• Köpekte koyundan yüksek bulunur.
• İnsanda günde 1200-2000 ml kadar salgı meydana gelir.
• Sindirim enzimlerinin pek çoğu asit bir ortamda aktivite göstermediğinden, bağırsaktaki sindirim ve emilim bakımından mideden gelen asidin nötralizasyonu için pankreas salgısının alkaliliği önemlidir.

Salgının Bileşimi;

• Pankreas salgısı renksiz, kokusuz, berrak görünümde ve özel tadı olan bir sıvıdır.
• Reaksiyonu alkaliktir. pH:

- Köpekte 7.0-8.6
- Sığırda 7.6-8.4
- Koyunda 8.1-8.2

• Su miktarı %98-99
• Özgül ağırlık 1.006-1.010
• Pankreas salgısı organik ve inorganik maddeler içerir:

— Organik; müsin ve enzimler
— İnorganik; sodyum, potasyum, kalsiyum, magnezyum, demir.
— Anyonlar; bikarbonat, karbonat, klorür ve fosfat
İnorganik kısmın görevi; bağırsak ortamını alkali yapmak ve mideden gelen asit kimusu nötrleştirmektir.
— Su ve elektrolitçe zengin olan inorganik kısım intralobüler kanalları örten hücrelerce sagılanır. Bu hidrokinetik salgı arttıkça bikarbonat konsantrasyonu artar, klorür konsantrasyonu ise azalır.
Organik kısım; enzim taşıyan bu bölüm zymogen granüllü alveol hücrelerince meydana getirilir. Bu ekbolik salgıda üç enzim grubu bulunur.
— Amilazlar (amilolitik), lipazlar (lipolitik) ve proteolitik enzimler. Daha bazı özel enzimler de bulunur (nükleolitik enzimler gibi).

Pankreas salgısında enzimler etkidikleri maddeye özel isimler alırlar;
Proteolitik [elastase elastini, collegenase kollojeni]
Amilolitik [sucrase (sacchrase, invertase), sakkarozu glikoz ve fruktoza, lactase, laktozu galaktoza ve glikoza, maltase, maltozu glikoza]
Lipolitik [phospholipase A, lesitin ya da ketalinden bir yağ asidi ayırarak lizolesitin ya da lizokefaline Phospholipase B, lizolesitinden bir yağ asidi ayırarak gliserin, fosfor asidi ve kolin oluşturur. Lesitinle ilgili bu parçalanmalarda bazen lecithinase enziminden söz edilmektedir.

Tripsin

• Midede albümoz ve peptonlara kadar parçalanmış besinlerin, daha küçük moleküllü polipeptitlere, dipeptitlere ve bir dereceye kadar da aminoasitere kadar yıkılmalarım sağlar. Buna göre; proteinase, polipeptidase ve dipeptidase olarak üç ödevi bulunan kompleks bir enzimdir
• Pankreas hücrelerince inaktif trypsinogen şeklinde salgılanır. Bağırsak salgısındaki enterokinase adlı termolabil bir enzim ile aktif tripsin şekline dönüştürülür
• Tripsin aktivitesi için en uygun pH 7.8'dir
• Proteinlerin çoğunu parçalayabilir. Keratin direnç gösterir, elastin ise pek yavaş parçalanır
• Tripsinin doğal protein üzerindeki etkisi pek az olup, pişirilmiş ya da pepsinin etkisinden geçerek denatüre olmuş proteinler üzerine kolaylıkla etkir. Yani pepsinin aksine gibi canlı proteinleri sindirici özelliği yoktur!!

Kemotripsin

• Etkinliği tripsinden daha az olan bir proteolitik enzimdir
• Chymotrypsinogen halinde inaktif olarak duodenuma salgılanan bu enzim, tripsin ile aktif biçime getirilir
• İnsanda 6 tip, evcil hayvanlarda ise 3 tip kemotripsin (A, B, C) bilinmektedir
• Daha çok sütün kazeinine etki eden bu enzim, proteinlerin polipeptitlere hidrolizinde tripsinle işbirliği yapar.

Karboksipeptidaz

• Procarboxypeptidase A ve B olarak inaktif biçimde salgılanan bu enzimler, tripsin ile aktif hale getirilir.
• Daha çok polipeptitlerin peptitlere indirgenmesinde iş görürler.
• Aminoasitlere kadar parçalanmada, bağırsak salgısındaki aminopeptidazla beraber çalışırlar. Bu beraberlikle, tripsine direnç gösteren peptitlerin parçalanması da mümkün olabilmektedir. Bunların arasında keratin, elastin ve kollajenler sayılabilir.
• Proteolitik enzimlerin bağırsağa dökülene kadar inaktif kalmalarının nedeni, pankreas dokusunun sindirilemeyerek korunması içindir.
• Bu işte rol oynayan bir tripsin inhibitörüdür. Bu inhibitör, hücrelerden inaktif proteolitik enzimlerle beraber salınmakta ve inhibitörün etkisi bağırsakta yok edilerek enzimler aktif biçime getirilmektedirler.

Ribonükleaz ve Deoksiribonükleaz

• Pankreas salgısında bulunan nükleolitik enzimlerin başlıcalarıdır.
• Nükleik ve deoksiribonükleik asitleri mononükleotitlere parçalarlar.

Amilaz

• Amilopsin adı da verilen bu enzim omurgalı bütün hayvanların pankreas salgısında bulunur.
• Pankreas amilazı aktif halde salınır.
• Bu enzim tükürük amilazının (pityalin) benzeri bir alfa amilazdır. Her ikisinin de optimum pH'sı 6.9'dur.
• Etkileri için ortamda inorganik iyonların varlığı gereklidir. En önemli inorganik iyonun klorür olduğu bildirilmektedir.
• Pankreas amilazı nişasta tanelerine saldırır ve bunları dekstrinler ile maltoza kadar parçalayabilir.

Lipaz (Steapsin)

• Pankreas salgısında inaktif prolipaz şeklinde salınır.
• Yağları, yağ asitleri ile gliserine parçalar.
• Lipaz aktivitesini hızlandıran faktörler; Ca+2, propeptitler, peptitler ve safra tuzlarıdır. Safra tuzları alkali ortamda yağlı maddelerle birleşerek onları daha küçük parçalara ayırabilmekte, suya karşı yüzey gerilimlerini azaltmaktadır.
• Pankreas salgısında bulunan müsin de emülsiyonun oluşumuna yardımcı olmaktadır.
• Pankreas salgısı yokluğunda dışkıda bol miktarda yağ ve karbonhidrat görülür.

Pankreas sekresyonunun kontrolü
Sinirsel kontrol

• Pankreas salgısının oluşmasında sefalik, gastrik ve intestinal olmak üzere üç evreden söz edilir. Bütün evrelerden n. vagus ve n. splanchnicus.
• Sefalik evre; besinlerin görülmesi, koklanması ve tat uyarımları söz konusudur, n. vagus sorumludur.
• Gastrik evre; besin maddesi midede iken pankreas salgı artışı.
• İntestinal evre; besinler bağırsakta iken pankreas salgı artışı.

Pankreas sekresyonunun kontrolü
Hormonal kontrol

• Sekretin; enzim ve diğer proteinler yönünden fakir, fakat bikarbonat ve sudan zengin bir salgı artışına neden olmaktadır.

— Sekretin bırakılımında etkili olan faktörler; duodenumda asit içeriğin bulunması, peptonlar, sabunlar ve aminoasitlerdir.

• Kolesistokinin-pankreozimin (CCK-PZ); enzimce zengin bir salgı oluşturur.
• Gastrin; pankreas salgısını artırır.
• Motilin, glucagon, vazointestinal peptit (VIP) hormonları da pankreas salgısını etkilerler.