BAĞIŞÇI SEÇİMİNDE AMAÇ VE GENEL İLKELER

• Kan Bağışçısı: Tam kan veya bileşenlerini veren kişidir.
• Kan Bağışı: Tam kan veya kan bileşenleri verme işlemidir.
• Ret: Kan veya kan bileşenleri bağışçısının uygunluğunun sürekli veya geçici olarak askıya alınmasıdır.
• Bağışçının Kendini Reddi: Kan bağışçısının, kan bağışı sürecinin herhangi bir anında, herhangi bir neden sunma ihtiyacı duymadan kan bağışından vazgeçmesidir.
• Kalıcı Ret: Kişinin kalıcı olarak kan bağışından men edilmesidir.
• Geçici Ret: Bağışın geçici olarak, belirli bir zaman süresi için askıya alınmasıdır. Bu zaman süresi sonunda hekim tarafından yeniden yapılacak değerlendirme sonucu uygun olursa kan bağışçısı kan bağışında bulunabilir.
• Kan Bağışçısı Bilgilendirme Formu: Kan bağışının niteliği, tıbbi ve hukuksal boyutları hakkında kan bağışçısının bilmesi gereken hususları içeren bilgilendirme belgesidir.
• Kan Bağışçısı Sorgulama Formu: Kan bağışçısı tarafından doldurulan ve bağışçı değerlendirme ve seçiminde kullanılan soruları içeren formdur.
  

Maksat

Kan bağışçısı seçiminin iki maksatı vardır:

• Kan bağışı işlemi sonucu bağışçıyı direkt olarak etkileyen olası zararlardan korumak,
• Kanı alacak hastaları enfeksiyon bulaşı veya bağışçının kullandığı ilaçların yan etkisinden veya diğer tıbbi durumlardan korumak.

Temel İlkeler

• Kan, kan bileşenleri ve ürünlerinin temininde karşılıksız ve gönüllü bağış esastır, “Kendi özgür iradesi ile gönüllü olarak, nakit para veya paraya dönüşebilecek değerler gibi hiçbir maddi çıkar gözetmeden kan, plazma veya hücresel kan bileşeni bağışlayan kişidir. Bağışçıya maddi değer taşımayan meyve suyu, kalem, kupa gibi küçük promosyonlar hediye edilebilir”
• Tedavi amacıyla kullanılacak kan, yalnızca sağlıklı kişilerden alınabilir,
• Bağışçıların değerlendirilmesi ve seçimi genel görünümüne, tıbbi geçmişiyle ilgili basit sorulara verdiği yanıtlara, genel sağlık durumu ve yaşam tarzına, temel laboratuvar testlerine dayanılarak verilir,
• Kan toplamaktan sorumlu olan hizmet birimleri ve gezici ekiplerde, kan bağışçılarının
• değerlendirilmesi ve seçiminden sorumlu, konuyla ilgili eğitim almış doktor bulunmalıdır,
• Bağışçı değerlendirilmesi ve seçimi her seferinde ve bağıştan hemen önce “kan bağışçısı seçim ölçütleri” kullanılarak doktor tarafından gerçekleştirilir,
• Tedavi maksatlı kan vermek için başvuran hastalardan kan bağışı kabul edilmez,
• Herhangi bir sebeple tetkikleri süren, bir uzmanın muayene ve görüşlerini bekleyen veya bir hastanede yatış sırası bekleyen kişilerden kan alınmaz,
• Bağışçılara sağlıkları ve yaşam şekillerine yönelik mahrem sorular sorulur ve bunlar gizli tutulur. Bu nedenle kan bağışından önce görüşmeler başka kişilerin duyamayacağı bir ortamda yapılmalıdır.

KAN BAĞIŞÇISI SEÇİMİ

Kan Bağışı Yaş Aralığı

• Başlangıç: Bağışçı 19 yaşından gün almış olmalı,
• Bitiş: 66 yaşından gün almamış olmalı.
• İlk kez kan verecek olan bağışçılar için üst yaş sınırı: 61 yaşından gün almamış olmalı.
• Düzenli kan bağışçıları için üst yaş sınırı: 70 yaşından gün almamış düzenli kan bağışçısı, yılda en fazla 1 kez olmak üzere kan bağışlayabilir.

Bağış Sıklığı

Tam Kan Bağış Sıklığı:

• Erkeklerde; Bağış aralığı 90 günde birdir.
• Kadınlarda; Bağış aralığı 120 günde birdir. Tam kan bağışı ve bağış aferezi uygulamaları için bağış aralıkları tabloda verilmiştir.

Meslekler ve Uğraşılar:

Aşağıdaki işlerde çalışanların ve uğraşıları olanların kan bağışladıktan sonra en az 12 saat işlerine ya da bu uğraşılarına ara vermesi gerekir:
Meslekler
• Pilotlar,
• Hava trafik kontrolörleri,
• Ambulans sürücüleri,
• Petrol tankeri, otobüs ya da tren sürücüleri,
• Vinç operatörleri,
• Yüksek yerlere tırmanmayı gerektiren veya düşme tehlikesi olan yerlerde (yapı iskeleleri vb) çalışanlar,
• Yeraltı madencileri,
• Dalgıçlar,
• İtfaiyeciler.
Uğraşılar
• Dalma,
• Tırmanma (dağcılık),
• Planör,
• Paraşüt sporu,
• Motorlu sporlar.

Kan Bağışçısı Sorgulama Formunun Değerlendirilmesi

• Sorgulama formu doktor tarafından değerlendirilir.
• Değerlendirme sırasında açıklığa kavuşması gereken durumlar doktor tarafından irdelenmeli ve tamamlayıcı sorular bağışçıya sorulmalıdır.

Bağışçının Hayati Bulgularının Değerlendirilmesi

Genel Görünüm

• Bağışçılar aç olmamalı, tercihen kan bağışından iki-üç saat önce tam bir öğün yemiş olmalıdır.
• Kan alma bölgesinde lokalize egzama gibi herhangi bir lezyon olmamalıdır.
• 12 saat öncesine kadar alkol alınmamalıdır.
• Kas içi veya damar içi kullanılan yasadışı uyuşturucu aldığına dair kuvvetli şüphe uyandıranlar, sorgulamada mental yönden tam kooperasyon sağlayamayanlar kalıcı olarak reddedilmelidir.

Nabız - Düzenli ve dakikada 50 ile 100 arasında olmalıdır.
Vücut Sıcaklığı - 37,5 °C üzerinde olmamalıdır.
Ağırlık - En az 50 kg olmalıdır.
Kan Basıncı - Sistolik basınç 90-180 mm Hg ve diastolik basınç 60-100 mm Hg’yı aşmamalıdır.
Hemoglobin Seviyesi - Hemoglobin düzeyi, erkeklerde en az 13,5 g/dl en çok 18,0 g/dl ve kadınlarda en az 12,5 g/dl en çok 16,5 g/dl olmalıdır.
Bağışlanacak Kan Hacmi - Eritrosit süspansiyonu hazırlamak üzere yapılacak kan bağışının hacmi antikoagülan solüsyon hariç 450 mL ± %10’dur. Toplam vücut kan hacminin %13’ünden fazla kan alınmamalıdır.