E Vitamini (Tokoferoller)

E vitamini yağda çözünen bir vitamin olarak doğada tokoferol ve tokotrienol formunda bulunur. E vitamini tokoferoller için kullanılan ortak isimdir.
Hayvansal kaynaklarda tokoferol en yüksek oranda bulunurken bitkilerde ise tokoferol ve tokotrienoller antioksidan etkiye sahiptir.
Kısırlığı önleyici ( Antisterilitik ) etkili bir vitamin olduğu için E vitaminine (tokoferol) antistentik vitamin de denir.
Tokoferoller, tokol çekirdeğinin farklı yerlerine farklı sayıda metil (-CH3) grupların eklenmesiyle oluşur. E vitamini, bileşimindeki metil gruplarının yeri nedeniyle a, P, y, A tokoferol gibi çeşitleri vardır.

Çeşitli tokoferollerin biyolojik etkinlikleri arasında farklar vardır. Bir vitamin olarak doğada en yaygın şekilde dağılmış bulunan ve en fazla E vitamini etkisi gösteren a tokoferoldür. İnsan vücudu için önemli olan a-tokoferol ve daha az bir oranda y-tokoferol (gama-tokoferol)’dür.

E Vitamininin Özellikleri

• Tokoferoller sarı renkte, yağ kıvamındadır.
• Suda değil, yağda ve yağ çözücülerde çözünür.
• Oksitlenmeye karşı duyarlıdır, oksijensiz ısıya 200 °C’ye kadar dayanır.
• Alkali ve asitlere dayanıklıdır.
• UV ışınları karşısında kolay bozulur.
• Kuvvetli antioksidandır. a tokoferol molekülü, serbest bir radikali nötralize ederse antioksidan özelliği yok olur. Fakat C vitamini gibi diğer antioksidanlar, alfa-tokoferole antioksidan özelliğini yeniden kazandırırlar.

E Vitamininin Vücuttaki Görevleri

• E vitamininin en önemli görevi hücreleri enzimatik olmayan oksidasyondan koruyarak antioksidan etki göstermesidir.
• Hücre zarlarında, mitokondri ve lizozom gibi hücre organellerinde peroksitlerin çoklu doymamış yağ asitlerinin parçalanmasını önler, yaşlanma ve yıpranmayı geciktirir.
• Hücrelerde yağların oksidatif bozulması ile oluşan pigmentler (=yaşlılık pigmentleri) E vitamini eksikliğinde artar ve erken yaşta belirir.
• Alyuvarların korur, onların H2O2 ile parçalanmasını yani hemolizi dolayısı ile kansızlığı engeller,
• Karotenlerin, A vitaminin oksidasyonunu engelleyerek etkinliğini arttırır, karaciğerde depo edilmesine yardımcı olur.
• Bitkisel yağlardaki doymamış yağ asitlerinin O2„nin etkisi parçalanmasını ve peroksitlerin oluşmasını dolayısıyla yağların acılaşmasını önler.
• Antioksidan özelliğinin dışında a tokoferol, bağışıklık ve lenf hücrelerinde bulunan enzim ve moleküllerin aktivitelerini etkiler. Trombosit toplanmasını engellerken damar genişlemesini arttırır.
• Üreme sistemi üzerine etkilidir, kısırlığı önler.
• Metabolizma normal bir şekilde çalışırken ve dış etkenlere (sigara dumanı gibi) maruz kalınırsa vücutta serbest radikaller oluşur. E vitamini hücrelerde serbest radikallerin oluşmasını engellediğinden kanser riskini azaltır, yaşlanmayı geciktirir.

E Vitamini Kaynakları

İnsanlar, E vitaminini vücutlarında sentezleyemedikleri için lipidlerle birlikte dışarıdan gıdalarla vücutlarına alırlar.

• Bitkisel yağlar, yağlı tohumlar, tahıl taneleri (embriyosu), ve margarin en iyi E vitamini kaynağıdır.
• Sert kabuklu meyveler (fındık, ceviz ) tahıl ve kuru baklagiller E vitamini açısından zengindir.

• Tahıl unları ne kadar esmerse E vitamini o kadar çoktur.
• Yumurta, karaciğer, böbrek E vitamininin hayvansal kaynaklarıdır. Et ve meyvelerde E vitamini pek azdır.

Gereksinimi, yetersizliği ve fazlalığında görülen bozukluklar

E vitamini çeşitli gıda gruplarında yaygın olarak bulunur. Bunlar tohum, tohum yağları, bitkisel yağlar, koyu yeşil yapraklı sebzeler ve çeşitli hayvansal gıdalardır. Sert kabuklu meyveler (fındık, ceviz ) tahıl ve kuru baklagiller, bitkisel yağlar E vitamininden zengindir.
Günlük gereksinim erkekler için 10 mg ve kadınlar için 8 mg’ dır. E vitamini vücutta hemen hemen tüm dokularda bulunması ve bitkisel yağların yüksek düzeyde E vitamini içermesi nedeniyle yetersizliği seyrek görülür.
İnsanlardaki yetersizliğinde refleks kaybı, göz kaslarının felci gibi nörolojik belirtiler görülür. Hayvanlarda da çeşitli organ bozuklukları şeklinde yetersizlik belirtileri görülür.