alaşım

bileşik ya da çözelti halindeki iki ya da daha fazla elementten oluşan metal niteliğinde madde. Çeliğin en önemli bileşenlerinden biri olan karbonun bir ametal olması dışında, alaşımların bileşimine giren elementler de genellikle metaldir.

Alaşımların hazırlanmasında en çok başvurulan yöntem, bileşime katılacak elementlerin karıştırılarak eritilmesidir. Alaşımların önemi çok eski çağlarda keşfedilmiştir; özellikle pirinç (bakır ve çinko) ile tunç (bakır ve kalay) ayrı bir önem taşırdı. Bugünün en önemli alaşımları ise, demir ve karbonun yanı sıra önemli oranlarda başka elementler içeren alaşım çelikleridir. Çeliğin başlıca alaşım elementleri krom, nikel, manganez, molibden, silisyum, tungsten, vanadyum ve bordur. Alaşım çeliklerinin sertlik, kırılmazlık, paslanmazlık, mıknatıs- lanabilirlik, süneklik gibi özel nitelikleri vardır. Özellikle bakır-nikel, tunç ve alüminyum alaşımları gibi demirdışı alaşımlar, madeni para yapımında çok kullanılır. Alaşım yapan metaller ile katışkı maddeleri arasındaki ayrımı belirlemek bazen çok güçtür. Örneğin, alüminyumun paslanmazlık özelliğini azaltmasına karşın çekmeye karşı dayanımını artıran silisyum, alaşımın kullanım amacına bağlı olarak hem katışkı maddesi, hem de yararlı bir bileşen olarak kabul edilebilir.

Kolay eriyen metaller ya da alaşımlar terimi, erime noktası kalayınkinden (232°C’den) daha düşük olan alaşımlar için kullanılır. Bu tür alaşımların çoğu, erime noktaları zaten düşük olan kalay, bizmut, kurşun gibi metallerin karışımıdır. Kolay eriyen alaşımlar, ateşin sıcaklığıyla harekete geçip otomatik olarak su püskürten yangın güvenlik sistemlerinde, akım aşırı artınca elektrik devresini kesen sigortalarda ve metallerin lehimlenmesinde kullanılır.

Kolay eriyen alaşımların çoğu 90-100°C’de eriyecek biçimde hazırlanır. Örneğin Dar- cet alaşımı (50 ölçü bizmut, 25 ölçü kurşun, 25 ölçü kalay) 98°C’de erir. Darcet alaşımındaki kalayı yarı yarıya azaltıp yerine kadmiyum eklendiğinde, erime noktası 70°C olan Wood metali elde edilir. Ayrıca bak. amalgam, demir alaşımı, metal bileşikleri.