Trablusgarp

Arapça TARABLUSÜL-GARP, Libya’nın kuzeybatısında, Akdeniz kıyısında kent. Sirte Körfezine bakan kayalık bir burunda yer alır. Ülkenin fiili başkenti, en büyük yerleşim merkezi ve başlıca limanıdır.

İÖ 7. yüzyılda Oea adlı bir Fenike kolonisi olarak kuruldu. Sabratha (bugün Sabratah) ve Labqi (Leptis, bugün Lebda) ile birlikte, Romalıların Tripolitanae (Üç Kent) adını verdiği bölgenin odağını oluşturdu. Kartaca yönetiminin ardından Roma (İÖ 146-İS y. 450), Vandal (5. yy) ve Bizans (6. yy) egemenliği altında yaşadı. Vandal istilası sırasında Sabratha ve Leptis surlarının yıkılması nedeniyle önemi daha da arttı ve hızlı bir gelişme gösterdi. 643’te Müslüman Araplarca ele geçirildi. SicilyalI Normanla- nn denetimine girdiği 1146-58 arasındaki kısa dönem dışında Arapların elinde kaldı. 1510’da İspanyollar tarafından yağmalandı. 1551’de OsmanlIların eline geçti ve daha sonra Trablusgarp Eyaleti’nin merkezi yapıldı. 191 l’de OsmanlIların yerini alan İtalyanların yönetimi 1943’te İngiliz müdahalesiyle sona erdi. Libya’nın bağımsızlığına kavuştuğu 195l’e değin İngiliz işgali altında kaldı.

Trablusgarp Eyaleti
Osmanlı döneminde, Kuzey Afrika’da ayrıcalıklı yönetim birimi.
Barbaros Hayreddin Paşa’nın Osmanlı hizmetine girmesinden (1533) sonra, onun yönetimindeki Cezayir de beylerbeylik olarak Osmanlı yönetimine geçti. Daha sonra Trablusgarp ve Tunus da bu eyalete bağlandı. Garp Ocaklan adı verilen bu üç bölge 16. yüzyılın ikinci yarısından sonra ayrı ayrı ve özel konumlu yönetim birimleri durumuna getirildi. 1835’te İstanbul’dan gönderilen deniz ve kara birlikleri Trablusgarp’ı doğrudan merkeze bağladı. 1848’deki yeni düzenlemede Trablusgarp Eyaleti Arabistan eyaletleri gibi askerlik yükümlülüğünün dışında tutuldu. 1867’de ise Merkez, Bingazi, Fizan, Cebel-i Garbiye ve Hums sancaklarını kapsayan bir vilayet konumuna getirildi. 1870’lerde Trablusgarp valileri fırka-i askeri komutanı (tümen komutanı) olarak da görev yapıyorlardı.

1890’da Bingazi “müstakil mutasarrıflık” olarak Trablusgarp vilayetinden ayrılırken, öteki sancaklara yeni kazalar bağlandı ve bazı kazaların bağlı olduğu sancaklar değişti. Vilayet 20. yüzyıl başında dört sancak, 16 kaza ve 23 nahiyeyi kapsıyordu. II. Abdülhamid’in (hd 1876-1909) bir sürgün yeri olarak kullandığı vilayet topraklan 1911- 12 Trablusgarp Savaşı’na sahne oldu. İtalyan birliklerinin bu.savaşta işgal ettiği Trablusgarp ve Bingazi, 1912’deki Uşi (Ouchi) Antlaşmasıyla resmen bu ülkeye bırakıldı.

Trablusgarp günümüzde
tanma (zeytin, sebze, turunçgiller, tütün ve tahıl) dayalı bir bölgeye hizmet veren önemli bir kıyı vahasıdır. Deniz ürünlerinin işlendiği bir dizi konserve fabrikasının kurulduğu kentte tabakhaneler, sigara ve hah fabrikaları, bir petrol deposu ve bir doğal gaz dolum tesisi vardır. Limanı, uluslararası havalimanı ve karayolu bağlantılarıyla canlı bir taşımacılık merkezi de olan kent, kıyıdaki bir otoyolla Bingazi ve Kahire’ye bağlanır.

Kentin yayıldığı alan eski ve yeni olmak üzere iki bölümden oluşur. Liman boyunca uzanan eski kente 16. yüzyılda yapılmış bir İspanyol kalesi egemendir. Gurgi (1883) ve Karamanlı (1736) camileri ile Marcus Aurelius’un mermerden yapılmış zafer takı da (İS 163) buradadır. Güneybatıya doğru geniş bir açılım gösteren yeni kentte resmî binalar, tiyatrolar, oteller ve eski kraliyet sarayı bulunur. Kentin başlıca yükseköğretim kurumu 1973’te açılan El-Fetih Üniversitesidir. Nüfus (1988 tah.) 591.062.

Trablusgarp Savaşı
Osmanlı Devleti ile İtalya arasında, Kuzey Afrika’da yapılan savaş (1911-12). Osmanlı Devleti’nin yenilgisi ve Trablusgarp vilayetiyle Bingazi sancağının İtalya’ya bırakılmasıyla sonuçlanmıştır.

DEVAMI Trablusgarp Savaşı