ÇETİNKAYA (Ali)

Kel Ali de denir
turk asker ve siyaset adamı
(Afyonkarahisar 1878 - İstanbul 1949)

Afyon Rüştiyesi,Bursa Askeri idadisi ve Harp okulu'nu bitirdi, subay oldu (1898). Arnavutluk ve Makedonya'da ayrılıkçı çetelerin bastırılması çalışmalarında görev aldı, ittihat ve Terakki cemiyeti ne girip (1907) bu derneğin eylemlerine katıldı Meşrutiyet'in ilanından sonra Balkanlar da bulgar çetecileriyle savaşacak birliğin komutanlığına getirildi. Türk-İtalyan savaşı başlayınca Trablusgarp'a savaşmaya giden gönüllü subaylara katılıp (1911), Derne cephesinde Mustafa Kemal'in (Atatürk) komutası altında savaştı Balkan savaşlarında (1912-1913), Birinci Dünya savaşı nda Irak ve Kafkas cephelerinde görev aldı.

Mondros ateşkesinde karargâh, Ayvalık'ta bulunan 172. piyade alayının yarbay rütbesinde komutanı idi (1918). Yunanlıların İzmir ı işgalinden sonra işgal alanını genişletmeleri karşısında, komutasındaki düzenli ordu birlikleriyle Ayvalık’ta Yunanlılar'a karşı bir cephe oluşturup ilk ulusal direniş savaşını veren komutan oldu Eski Edremit kaymakamı Köprülülü Hamdı Bey'ın oluşturduğu yöre halkından milislerle Ayvalık cephesini kurdu. Balıke sır kongresi kararları gereğince bir süre bu ceRhe komutanlığını yürüttü.

Sivas, kongresinde seçilen Heyeti temsiliyenin baskısı üzerine yapılan seçimlerden sonra oluşan son OsmanlI Meçlisi mebusanı'na Afyon mebusu seçildi, İstanbul'a gitti (1920). 16 mart 1920'de Meclisi mebu- san'ın İngilizler ce basılması sonrasında tutuklanan öteki kuvayı milliyeci mebuslarla birlikte Malta adasına sürüldü, hapis edildi Salıverilince Ankara'ya gelip ilk TBMM'ye Afyonkarahisar milletvekili olarak katıldı (1921) Ankara İstiklal mahkemesinin başkanı oldu. İzmir'de Gazi Mustafa Kemal Paşa'ya karşı düzenlenen suikast girişimi (1926) sanıklarını yargıladı, suçu saptananların asılmaları kararını verdi.

1919 yılında seçildiği milletvekilliği, ölüm tarihi olan 1949'a kadar aralıksız otuz yıl sürdü. 6. ismet Paşa kabinesinde (1933-1939) nafıa (bayındırlık) bakanı oldu ve bu görevini Celal Bayar, Refik Saydam kabinelerinde de sürdürdü. 2. Refik Saydam hükümetinde yeni kurulan muhabere ve münakale (ulaştırma) bakanlığına getirildi (1939-1940). Bu bakanlıkları sırasında yabancı şirketlerin millileştirilip devletleştirilmesi, demiryollarının ve limanların geliştirilmesinde büyük katkılan oldu. Bakanlığı döneminde yatırılan demiryolu köprülerinin üstünden ilk kez tren geçerken müteahhit ve mühendisleri, bu köprülerin sağlamlığını denetlemek için altında tutması ile ünlüdür. Ankara garı, Afyon garı, Ankara'da bakanlıklar, döneminde yapılmış büyük yapılardır. Adı Afyon'da bir istasyona verilmiştir.