ABBAS VESİM EFENDİ

MsXLabs.org

(d.1689 - ö. 1760 İstanbul)
Tam adı Abbas Vesİm Efendi Abdurrahman b. Abdullah’tır. Kambur Vesim Efendi ve Derviş Abbas Tabib isimleriyle de bilinen Abbas Vesim Efendi doğruluğu tam olarak kanıtlanmamış olmakla birlikte 1689 yılında Bursa’da doğdu. 1760 senesinde İstanbul'da vefat etti. Osmanlı tabibi ve astronomi bilgini; zamanına göre verem hakkındaki görüşleri ve mikrobu tarifi ile bir seviye kabul edilen Abbas Vesim Efendi, halk arasında "Kambur" lakabıyla tanınmıştır. Çalışma yeri Sultan Selim çarşısındaydı. 1720 yıllarına kadarki gençlik hayatında kendisi gibi çağının ünlü hekimlerinden olan Bursalı Ali Münşi ve Ömer Şifai’den tıp, Yanyalı Esat Efendi’den felsefe dersleri aldı . Daha sonra Ahmet Mısri’den de astronomi bilimini öğrendi. 1720’li yıllardan sonraki hayatında ise, İstanbul’da Sultanselim Çarşısı’ndaki özel muayene ha nesinde serbest hekimlik yaptı. Aynı zamanda tasavvufa yönelip Nakşibendiyye yolu büyüklerinden Mehmed Emin Tokadi hazretlerinden tasavvuf bilgilerini öğrendi ve tatbik ettİ.

Ayrıca tıp tahsilinde Bursa’lı tabib Ali Efendi ile Kazasker ve Reisü’I-etibba Kâtipzade Mehmed Refi Efendi’den de istifade etmiş, astronomi derslerini Ahmed-i Mısri’den, fizik derslerini ise Yanyalı Esad Efendi’den almıştır. Diğer taraftan, İstanbul Galata’da oturan Batılı hekimlerle münasebet kurup Latince ve Fransızca öğ­renmiş, hatta bazı İtalyanca tıp metinlerini Türkçe’ye tercüme ettirerek, Avrupa’daki gelişmelerden de, haberdar olmuştur.

Osmanlı doktorluğunu olgunluğa götürmekte büyük hizmeti olan Abbas Vesim Efendi’nin, şahsi tecrübeleri ve verem hakkında en son keşiflere ya­kın araştırma ve incelemeleri vardır. Tıbbı iyice anlayabilmek için fizik, mekanik ve tecrübi kimyayı bilmenin gerekli olduğunu savunurdu. Bu ko­nuda “Tıbb-i Cedid-i Kimyevi” adlı bir eser yazdı.

18. yy klasik Osmanlı hekimliğinin en önemli temsilcilerinden olan Abbas Vesım Efendi tıbbın gelişmesi konusunda önemli yeri olan bir tabiptir. Kırk yıllık hekimlik tecrübesini yansıtan, Osmanlı tıbbında önemli yen olan eserler telif etti. Verem hakkındaki görüşleriyle mikrobu tarif etmesi, zamanına göre çok ileri bir seviye olarak kabul edileli. Etiyolojiye önem verdi ve tedavinin semptomatık olması gereğine inanarak iyi bir gözlemci ve klınıkçı oldu.

Tıbbı iyi anlamanın fizik, mekanik ve tecrübi kimyayı bilmekten geçtiğini ifade etti. Tıbbın temel kavramlarında Ibni Sina tıbbına bağlı kaldı. Deontolojinin gelişmesine ve uygulama şekline kayda değer katkılarda bulundu. Astronomi sahasında da kayda değer çalışmalar yapan ve üç Türkçe eseri bulunan Abbas Vesinı Efendi’nin özellikle Uluğ Bey Zîci’m Türkçeye tercüme etmesi ve ayrıca şerh yapması dikkat çeker. Şerhi, Mirim Çelebi’nin şerhi tarzında kaleme aldı ve açık bir Türkçeyle yazdı. Abbas Vesım Efendi astronomi uygulamalarına ait bütün Örneklen İstanbul enlem ve boylamına göre bizzat kendisi düzenledi. Yazdığı eserlerin pek çoğunun dibacesini Müstakim zade Süleyman Saadeddın Efendi yaptı.

Abbâs Vesim Efendi, Osmanlı tababetini tekâmüle doğru götürmekte büyük rol oynamış değerli bir zâttır. Tıb alanında şahsî tecrübeleri çoktur. Verem hakkında önemli tedkîkâtı ve en son keşiflere yakın mütâlâaları vardır. O, etiolojiye önem veren, tedavinin semptomatik olmasının gereğine inanmış iyi bir klinikçidir. Tıbbı iyice anlıyabilmek için fizik, mekanik ve tecrübî kimyayı bilmenin gerekli olduğunu savunmuştur. Bu konuda Tıbb-ı Cedîd-i Kimyevî adlı bir eser de yazmıştır. Ayrıca deontolojinin gelişmesine ve uygulanma şekline yön vermiştir, İbn-i Sînâ gibi eski tabiblerin eserlerinden ve kendi hocalarından öğrendiklerini toplamış; İstanbul’a gelen bâzı yabancı tabiblerle de görüşerek, Avrupalı tabiblerln eserlerinden ve batı metodundan istifâde etmiştir. Bunun neticesinde şöhretine sebeb olan Düstûr-ül-Vesîm fî Tıbb-il-Cedid vel-Kadîm adlı eserini yazmıştır. Doğu ve batı tıbbını karşılaştıran ve mükemmel bir külliyat olan bu eser, tıb târihimiz bakımından çok önemli sayılır.