PENİSİLİN

a. (ing. penicillin; lat. penicillium'dan).
1. Penicillium notatum ve P chrysogenum gibi çeşitli penicillium türlerinden yalıtılarak elde edilen, betalaktaminler grubundan, C6H18N204S formüllü antibiyotik. (Bk. ansikl. böl.)
2. Aminopenisilanik asitten yararlanılarak yapılan antibiyotiklerin genel adı.

—ANSİKL. ilkel mantarların (küf mantarları) bakteriler üzerinde antagonist etki gösterdiği daha önce fransız askeri hekimi E. Duchesne tarafından bulunmuştu (ANTİBİYOTİK), ama penisilinin keşfi 1928'de Fleming'in Penicillium notatum kültürleri üzerinde yaptığı gözlemlere dayanır. 1943'te soğutma tekniğiyle kültürden alınan suyun deriştirilmesi penisilinin tedavide kullanılmasını ve sanayi ürünü olarak hazırlanmasını sağladı. 1954'ten sonra mantar yalnız ortamın yüzeyinde değil, derinliğinde de yetiştirilebildi, bu da verimi artırdı. Mantardan penisilin elde edilmesi çok nazik bir işlemdir; her türlü mikrop ve pislik bulaşmasından sakınmayı gerektirir. Saf penisilin potasyum, sodyum, ya da kalsiyum tuzlarına dönüştürülür. Bütün penisilinler amino 6 penisilanik asit (A-6 PA) türevidir. 1959'da Doyle ve Robinson bu asidi sanayide üretmeyi başardılar. Bu çekirdekten yararlanılarak, yarı sentetik türevler hazırlanabileceği gibi çekirdeğe yeni moleküller eklenerek sentetik penisilinler de yapılabilir; bu yöntemle hazırlanan yüz kadar penisilinin ancak bazıları tedavide kullanılır.

Penisilin türevi olarak dört grup ilaç vardır:

1. G grubu penisilinler (benzilpenisilin tipi).
Bu bileşikler Gram"+" ve yüksek dozda Gram"-" bakterilere karşı etkilidir. Penisilinaz etkisiyle bozuldukları için ağız yoluyla alındıklarında etki gösteremezler Çeşitli aminlerle birlikte olursa G penisilinleri prokain penisilinin gösterdiği gibi retard etki gösterir. Penisilin-retarla bir penisilin tuzunun karıştırılması sonucu "bipenisilin" elde edilir ve böyle kullanıldığında hem tedavi için, hem tedaviyi sürdürmek için gerekli doz bir arada şırınga edilebilir;

2. V grubu penisilinler (fenoksi-metil-penisilin tipi).
Daha çok Gram"+" ve biraz da Gram"- " bakterilere karşı etkilidir, ağızdan alınabilir. Penisilinaz etkisine de duyarlıdır;

3. M grubu penisilinler (metisilin tipi).
Penisilinaza dayanıklıdır, ağızdan alındığında etki göstermez, ama aynı gruptan olan izoksazolil penisilin komprime olarak verilebilir;

4. A grubu penisilinler (ampisilin tipi).
Gram"+" ve Gram"-" bakterilere karşı etkilidir, damardan ya da ağızdan verilebilir, penisilinaza duyarlıdır.

Penisilinler, kahdaki derişimleri az olduğunda bakteriyostatiktir, ama derişimleri arttığında bakterisit olur ve bu etki mikrobun türüne ve kullanılan bileşiğe göre değişir. Bakterisit etki, mikropların çeperini oluşturan mukopeptitlerin biyosentezinde rol oynayan enzim sistemlerinin işlemez duruma getirilmesiyle gerçekleşir.

Penisilinlerin doz ölçüleri sodyum benzil-penisilat’ın uluslararası bir ölçeğe göre antibiyotik etkinliğine bakılarak belirlenir. Bu ölçü enternasyonal ünite (U. i., unitö internationale) olarak ifade edilir.

Penisilin şişelerinde 100 000 enternasyonal ünite ile 5 milyon enternasyonal üniteye dek değişen miktarlarda penisilin bulunur. Tüm penisilinler normal sıcaklığa dayanıklıdır ve G grubundan olan penisilinler 5 yıl tazeliğini korur.

Penisilinle tedavi sırasında oluşan igM ya da igG doğasında bir antipenisilin antikor vardır. Ancak, damardan yüksek dozda penisilin verilmesi sonucu, yalnız İgG tipindeki antikorların doğrudan pozitif Coombs testi ile bağışıksal-alerjik bir hemolitik anemiye yol açtığı sanılmaktadır.