MACELLAN (Fernâo DE),

port. Fernâo de Magalhâes, portekizli denizci
(Sabrosa, Trâsos-Montes, 1480 - Maçtan adacığı, Cebu adası yakınında, Filipinler, 1521).

Küçük soylu bir ailenin çocuğuydu, 1505’te Francisco de Almeida'nın Doğu Hint adaları seferine katıldı. 1511’de, Albuquerque Portekiz Hint adaları genel valisi olunca, Macellan, Malakka’nın alınması sırasında ün kazandı: Molük adalarına doğru baharat yolu açılmıştı. Görevi tamamlamakla yükümlü olanlardan biri de dostu Francisco Serrâo'ydu. Molük adalânna doğru yeni bir yol bulmayı da bu iki arkadaş, herhalde o sırada tasarladılar. Macellan 1512’de Lizbon'a dönünce, tasarısını kozmografyacı Faleiro'yla birlikte geliştirdi. Her ikisi de Molük adalarının Portekiz tahtından çok ispanya tahtına bağlı olduğunu düşünüyorlardı. Bunun üzerine, dünyanın yuvarlaklığına göre saptanacak ilk güzergâh üzerinde anlaşmak için geleceğin Kari V’ine başvurdular. Macellan 1517'de Sevilla'ya gelerek önemli kişilerin desteğini sağladı. Carlos I, önerdiği araştırmanın tekel hakkını on yıl süreyle ona verdi (22 mart 1518). Harcamaları hükümdarlık üstlendi; Macellan ve Faleiro keşfedilen topraklardan sağlanacak gelirlerin yirmide birini alacaklardı. Bu yolculuğu engellemek isteyen Portekizlilerin entrikalarına rağmen yolculuk hazırlıkları canla başla sürdürüldü. Macellan’a 265 adamla birlikte beş gemi verildi. Son anda, girişimin tarihçisi ve hayatta kalacak çok az adamdan biri olan İtalyan Antonio Pigafetta da gemiye bindi.

20 eylül 1519'da Sanlücar'dan yola çıkıldı. Afrika kıyısı izlendikten sonra, sert fırtınalarla boğuşarak, Atlas okyanusu’ndan geçildi. Ocak 1520’de rfo de la Plata’ya ulaşıldı. Ancak batıya doğru yol bulunamadı ve kışı Patagonya kıyısında, 49° enlemdeki San Juliân körfezinde geçirmek gerekti. Herkesin kaygısı yeniden arttı ve Macellan’a bir komplo düzenlendiyse de başarılı olmadı.

18 ekimde dört gemi, güneye doğru yola çıktı (beşinci gemi karaya oturmuştu). 21 ekimden başlayarak, Büyük Okyanus'a doğru geçidin girişindeki burna ulaşıldı. 1 kasımda küçük filo, daha sonra Macellan adı verilecek olan bu boğazı geçmeye girişti. Tehlikeli yalıyarlar arasında yirmi yedi günlük bir deniz yolculuğundan sonra öteki okyanusa varıldı. Ancak, mürettebatı ayaklanan San Antonio gemisi kaçtı. Girişim konusundaki ilk haberleri, ispanya’ya dönüşünde (mayıs 1521) bu gemi getirdi.

Sonunda, 6 mart 1521’de denizciler, Mariana takımadalarındaki bir adaya vardılar; ardından, on günlük bir deniz yolculuğundan sonra, Filipin adalarından birine ulaştılar (16 mart). Cebu kral ve kraliçesi vaftiz olmayı kabul ettiler (14 nisan), uyruklarından birçoğu da büyük ispanya hükümdarına bağlılık andı içerek onları izledi. Bu bağlılıklar Macellan'a siyasal sorumluluklar yükledi. Komşu Maçtan adacığında hüküm süren bir vasalin ayaklanması üzerine, Macellan bu adaya çıktı ve 27 nisanda zorlu bir çatışmada öldü.

Gerçekçi Cebu kralı, yeni müttefiklerinin aleyhine döndü. Sağ kalanlar, gemilerden birini bırakarak, uzun deniz yolculuklarına yeniden başladılar. Bask Juan Sebastiân Elcano, mürettebatın başına geçerek Molük adalarına yöneldi. Kasımda Molük adalarına varıldı. Ancak Trini- dad adlı tekne, yolculuğv sürdürebilecek durumda olmadığı için, Elcano küçük Victoria'ya geçti. 6 eylül 1522'de Sanlücar’a vardı. İlk dünya turu yaklaşık üç yıl sürmüş ve ancak 18 kişi sağ kalabilmişti.