Selim II Külliyesi (Karapınar)

Konya’nın Karapınar ilçesinde cami, misafirhane, dükkânlar, kervansaray, hamam ve çeşmeden oluşan menzil külliyesi. II. Selim tarafından Mimar Sinan’a yaptırılmıştır; üstlerindeki yazıtlara göre caminin tamamlanış tarihi 1563/64, çeşmeninki 1569/70’tir. Kervansaray ve dükkânlar günümüze ulaşmamıştır.

1959’da onarıldığı için bugün çok sağlam durumda olan cami, yaklaşık 15 m çapındaki tek bir kubbeyle örtülü, kare planlı bir yapıdır. Kubbeye geçiş pandantiflerle sağlanmıştır. Yuvarlak kubbe kasnağı dışarıda, köşelerdeki birer çift payanda kemeriyle desteklenmiştir. Tek şerefeli iki minare kuzey cephesinin iki köşesinde yer alır. Bunların önünde beş kubbeli son cemaat yeri vardır. Sarımsı kesme taşla örülmüş beden duvarları tam ortada ve köşelerde payanda ayakları oluşturularak güçlendirilmiştir.

Bugün harap durumdaki misafirhane, cami avlusunu doğu, kuzey ve batıdan “U” biçiminde saran bir sıra kubbeli odadan oluşur. “U”nun tam ortasında avlu kapısı vardır. Bu kapıdan başlayan bir yolun kıble aksı üzerinde kuzeye doğru uzandığı kalan izlerden anlaşılmaktadır. Kervansarayın bu yolun sonunda, sağda ve soldaki iki bölümden oluştuğu sanılır. Belgelerde adı geçen dükkânların yeri belli değildir. Bazı kaynaklarda bunlar misafirhane ile kervansaray arasında, ana aksı dikine kesen ikinci bir yol üstünde karşılıklı iki sıra halinde gösterilmiştir. Hamam bu yapılar topluluğunun doğusunda yer alan ayrı bir yapıdır.

Selim II Külliyesi (Payas)

SOKOLLU MEHMED PAŞA KÜLLİYESİ olarak da bilinir, Hatay’ ın Dörtyol ilçesindeki Yakacık’ta (eskiden Payas) Sokollu Mehmed Paşa’nın II. Selim’in emriyle Mimar Sinan’a yaptırdığı menzil külliyesi. Ortaçağdan kalma bir Ceneviz kalesinin hemen doğusunda yer alır. Kuzey-güney doğrultusunda uzanan kapalı bir arastanın batı yanındaki kervansaray ve imaretle, doğusundaki cami, medrese, mektep ve hamamdan oluşur. Yaklaşık 130 mxl30 m büyüklüğünde bir alanı kaplayan bu yapıların hepsi birbirine bitişiktir.

Külliyenin güneydoğu köşesinde bulunan caminin planı haç biçimindedir. Haçın ortası yaklaşık 8 m çapında bir kubbeyle, kolları da enlemesine yerleştirilmiş birer çapraz tonozla örtülüdür. Kuzeydoğu köşesindeki minarenin yalnız şerefeye kadar olan bölümü özgündür. Caminin kuzeyindeki uzunlamasına dikdörtgen planlı avlu, doğu, kuzey ve batıdan medresenin hücreleriyle çevrilidir. Bunların önündeki revaklar yıkıktır. Batıdaki hücrelerin arasındaki bir kapıdan, hemen arkadaki arastaya geçilir.
Arasta çapraz tonozlarla örtülü, 115 m uzunluğundaki bir orta yol ile bunun iki yanındaki (gene çapraz tonozlarla örtülü) dükkân sıralarından oluşur. İki ucunda birer kapısı, tam ortasında bir dua kubbesi vardır. Dua kubbesinden kuzey kapısına kadar uzanan doğudaki dükkân sırasının arkasında çifte hamam yer alır. Hamamın kadınlar bölümü bugün yıkık durumdadır.

Kervansaray arastanın batı dükkân sırasının arkasını boydan boya kaplar. Buraya dua kubbesindeki görkemli bir taçkapıdan geçilerek girilir. Taçkapının üstündeki yazıtta yapının tarihi olarak 1574/75 verilmiştir. Yaklaşık 40 m x 50 m boyutlarındaki avlu güney, batı ve kuzeyden çapraz tonozlu revaklar ve bunların arkasında yer alan ahır bölümüyle çevrilidir. Avlunun dördüncü (doğu) kenarıyla arasta arasında kervansarayın konuk odaları yer alır. Bunlar kuzey-güney doğrultusunda üç grup halinde sıralanmıştır ve her grubun kendine ait bir iç avlusu vardır. Kervansarayın güneyinde, gene bir iç avlu çevresinde düzenlenmiş mutfak ve kilerleriyle imaret bulunur.