Asya Hun Devleti
- Kurulduğu Yer: Hunlar, Orhun-Selenga ırmakları ve Ötüken bölgesinde yaşamışlardır.
- Kapladığı alan: Kuzeyde Sibirya; güneyde Tibet, Keşmir; doğuda Büyük Okyanus; batıda Hazar Denizi (18.000.000 km2).
- Başkent: Ötüken
- Kurucusu: Hunlar’ın bilinen ilk hükümdarı Teoman’dır (Tuman). Teoman MÖ 220 tarihinde Hun devletini kurdu.
- Yükselmesi: Teoman’dan sonra yerine oğlu Mete (Mau-cun) geçti (MÖ 209). Onun teşkilatçılığı sayesinde devlet kuvvetlenmiş ve genişlemiştir. Mete, Hunlar arasında birliği sağladıktan sonra Moğolları ve diğer kavimleri itaat altına almıştır. Mete, Çinlileri de vergiye bağlamıştı.
Not: Mete Han; Devleti en geniş sınırlarına ulaştırmıştır, tüm Türkleri tek bir bayrak altında toplamış, orduyu onlu sisteme göre düzenlemiştir.
UYARI: Mete Han, Çinin kalabalık bir nüfusa sahip olmasından dolayı burayı işgal edip yerleşmenin Türkleri asimile edeceğini düşünerek vergiye bağlamayı tercih etmiştir.
- Zayıflaması: Mete Han’dan sonra yerine oğlu Ki-ok geçti. Ki-ok’un Çinli bir prensesle evlenmesi ve devletin ileri gelenlerin Çin ipeklerine düşkün olmaları, lükse dalmaları nedeniyle devlet zayıfladı. Bu durum Çinlilerin Hun devleti üzerindeki etkilerini artırdı.
- Yıkılışı: Nihayet Hun devleti MÖ 58 yılında güney ve batı Hunları olmak üzere ikiye ayrıldılar. Batı Hunları MÖ 35 yılında Çinlerin egemenliğine girdi. MS 48 yılında güney Hunlar, kuzey ve güney olmak üzere ikiye ayrıldılar. Kuzey Hunları MS 150 yılında Sien-pi’ler tarafından yıkıldı. Güney Hunları ise MS 220’da Çin egemenliğine girdi.
