Atsız, Nihal

, tam adı Hüseyîn Nîhal Atsız (d. 25 Ocak 1905, İstanbul - ö. 11 Aralık 1975, İstanbul), Türk düşün ve siyaset adamı, yazar. Turancılık akımının Cumhuriyet dönemindeki önde gelen temsilcilerindendir.

İstanbul Edebiyat Fakültesi’ni bitirdi, aynı okulda asistan oldu (1931). Aynı yıl, Atsız Mecmua'yı yayımlamaya başladı. Köycü bir yaklaşımdan Turancı bir yaklaşıma yönelen bu dergideki yazıları nedeniyle öğretmen olarak Malatya’ya sürüldü (1933). Bu tarihten 1952’ye değin, Anadolu ve İstanbul’daki ortaöğretim kurumlarında aralıklarla öğretmenlik etti. Kasım 1933 - Temmuz 1934 arasında Orhun dergisini çıkardı. II. Dünya Savaşı’nın ilk yıllarında Alman başarılarına koşut olarak güçlenen Turancı akım içinde önemli bir yeri oldu, dönemin tartışmalarına katıldı. Ekim 1943’te Orhun'u yeniden çıkarmaya başladı. Bu dergide solcu etkinlikleri ve solcuları Başbakan Şükrü Saraçoğlu’na şikâyet eden iki mektup yayımlaması (Mart-Nisan 1944) olaylara neden oldu {bak. Atsız-Sabahattin Ali Davası). Almanya’nın savaşı yitireceğinin anlaşılması üzerine Turancılar hükümetin desteğinden yoksun kalınca, Eylül 1944’te Irkçılık-Turancılık Davası’yla ilgili olarak tutuklandı. Ekim 1945’te serbest bırakıldı; 1947’de beraat etti. 1952’de daha önce de bir süre çalıştığı Süleymaniye Kütüphanesinde görevlendirildi. 1952’de Orhun, 1964’te Ötüken (1975’e değin) dergilerini çıkardı. Ötüken'de yazdığı bir yazı nedeniyle 1973’te hüküm giydi, ama ertesi yıl özel afla serbest bırakıldı.

Atsız’ın milliyetçiliği şamancı-ırkçı yönelimlidir ve İslamiyet öğesine yer vermez. Ama bu görüşleri, Türkçülük akımı içinde egemen olamamıştır.

Türk tarihi ve edebiyatı konusundaki araştırmaları {Türk Tarihi Üzerine Toplamalar, 1935; Türk Tarihinde Meseleler, .1966), tarihsel romanları {Bozkurtların Ölümü, 1946; Bozkurtlar Diriliyor, 1949; Deli Kurt, 1958), hece ve aruz ölçüsüyle yazdığı şiirleri {Yolların Sonu, 1946) vardır.

Atsız-Sabahattin Ali Davası, Sabahattin Ali’nin Nisan-Mayıs 1944’te, Nihal Atsız’ın solcuları hedef alan makaleleri üzerine onun aleyhine açtığı dava ve bu dava nedeniyle çıkan olaylar dizisi.

II. Dünya Savaşı’nın ilk yıllarında, Naziliğin ideolojik etkisi ve Almanya’nın siyasal-askeri çıkarları nedeniyle sağladığı destek, Türkiye’de Irkçılık-Turancılık akımının gelişmesine yol açmıştı. Ama Almanya’nın savaş alanlarında gerilemesi, özellikle 1943’ten başlayarak resmî çevrelerde bu akıma karşı gösterilen hoşgörünün azalması sonucunu verdi. Öte yandan sol yayınlarda da bir canlanma olmuştu. Mayıs 1943’te sol eğilimli Faris Erkman, Irkçılık ve Turancılığı hedef alan, bu akımı yabancı (Alman) kuklası olmak, ülkeyi savaşa sokmayı istemek ve Kemalizme ve hükümet politikasına karşı çıkmakla suçlayan “En Büyük Tehlike” adlı bir broşür yayımladı. Böylece Turancılarla sol kesim arasında, basının da katıldığı sert bir tartışma başladı. Süregiden bu tartışma çerçevesinde, Irkçı-Turancı çevrelerin önde gelen adlarından Nihal Atsız Mart 1944’te, kendi çıkardığı Orhun dergisinde “Başvekil Saraçoğlu Şükrü’ye Açık Mektup” adlı bir yazı yayımladı. Yazı son zamanlardaki solcu yayın ve etkinlikleri hedef almakta, bunları başbakana şikâyet etmekteydi. Ama başbakana salt görevi nedeniyle değil, aynı zamanda “Türkçü” olarak tanındığı için sesleniyordu. Solculara karşı ittifak temelinde, Turancı akıma karşı hoşgörülü tutumu son zamanlarda zayıflayan hükümet çevrelerine yakınlaşma isteğini de dile getirmekteydi. Atsız, Nisan 1944’te aynı dergide “Başvekil Saraçoğlu Şükrü’ye ikinci Açık Mektup”u yayımladı. Bu yazıda da, aralarında Ankara Devlet Konservatuvarı dramaturglarından yazar Sabahattin Ali ile bazı üniversite öğretim üyelerinin dt bulunduğu sol eğilimli kişilerin adları verilmekte, bunlar solcu etkinliklerde bulunmakla suçlanmaktaydı.

Bu yazı üzerine dergi kapatıldı yazıda adı geçenlerden Sabahattin Ali, Atsız aleyhine hakaret davası açtı. 26 Nisan 1944’te Ankara’da başlayan dava sırasında Adliye’de Atsız lehine gösteriler yapıldı, olaylar çıktı. Bir gün sonra Turancı bir grup Sabahattin Ali’ye saldırdı. 3 Mayıs’taki ikinci duruşmada, Atsız yanlısı kalabalık bir öğrenci grubu Ankara sokaklarında yürüyüş yaptı, Sabahattin Ali’nin kitapları yakıldı. Polisin karışması üzerine olaylar daha da büyüdü. 9 Mayıs’taki son duruşmada Nihal Atsız, dört ay hapis cezasına çarptırıldı ,cezası tecil edildi.

Olay basında ve kamuoyunda geniş yankılar yarattı. Hükümete yakın basında Turancılığı hedef alan yazılar yazıldı. Bu olay kamuoyu ve hükümet çevrelerinde Irkçı- Turancı akıma hoşgörülü havanın kesinlikle değiştiğine tanıklık ediyordu. Nitekim bu davayı Irkçılık-Turancılık Davası izlemiştir. Bu dava daha sonraki kimi gelişmelerin de (Tan olayı, DTCF’deki tasfiye vb) başlangıç noktası sayılabilir.