Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ)

Ankara’da yükseköğretim kurumu.

Ortadoğu ülkelerinin kalkınma süreçlerine katkıda bulunmak, özellikle fen ve toplumsal bilim alanlarında eleman yetiştirmek üzere Orta Doğu Yüksek Teknoloji Enstitüsü adıyla 15 Kasım 1956’da öğretime başladı. Başlangıçta yalnızca Mimarlık Bölümü’yle dört öğretim üyesi ve 40 öğrencisi bulunuyordu. Üniversitenin kuruluş ve hazırlıklarıyla ilgili 6887 sayılı yasa 29 Ocak 1957’de yürürlüğe girdi. 1957-58 öğretim yılı başında da Mimarlık, Mühendislik, İdari İlimler ile Fen-Edebiyat fakültelerinin kuruluşu tamamlandı. Öğretim dili İngilizce olan ODTÜ’nün özel statüsünü ve tüzel kişiliğini belirleyen 7307 sayılı kuruluş yasası 27 Mayıs 1959’da yürürlüğe girdi.

Bu yasayla üniversitenin yönetimi Türk bilim adamları ile yöneticilerden oluşan dokuz kişilik bir mütevelli heyetine verildi. 21 Ocak 1960’ta ilk rektör olarak Prof. Dr. Turhan Feyzioğlu atandı. ODTÜ kuruluş yıllarında Müdafaa Caddesi’nde Emekli Sandığı’na bağlı bir bina ile TBMM bahçesindeki barakalarda öğretim etkinliğini sürdürdü. 1 Ekim 1963’te, kent dışındaki bugünkü kampusuna taşındı. 1973’te Gaziantep’te ODTU’ye bağlı ikinci bir mühendisük fakültesi, 1975’te İçel-Erdemii Deniz Bilimleri Bölümü (1982’den sonra İçel-Erdemli Deniz Bilimleri Enstitüsü) kuruldu.

Kasım 1981’de yürürlüğe giren 2547 sayılı yükseköğretim yasasıyla 7307 sayılı yasa yürürlükten kaldırıldı ve ODTÜ de öteki üniversitelerle aynı sisteme bağlandı. Bu değişiklik doğrultusunda 1982’de Eğitim Fakültesi ile lisansüstü öğretim ve araştırma etkinliklerini düzenlemek üzere Fen Bilimleri ve Sosyal Bilimler enstitüleri kuruldu. Gaziantep’teki birim ve bağlı meslek yüksekokulları Haziran 1987’de ODTÜ’den ayrılarak yeni kurulan Gaziantep Üniversitesine bağlandı. 1989’da rektörlüğe bağlı olarak üniversitenin bütün bölümlerine zorunlu ve seçmeli dersler vermek üzere Güzel Sanatlar ve Müzik Bölümü kuruldu. 1989 sonunda ODTÜ fakültelerinde lisans düzeyinde öğretim veren 34 bölüm ile Yabancı Diller Yüksekokulu’na bağlı iki bölüm etkinliğini sürdürmektedir. Üç enstitünün eşgüdümü altında 45 ana bilim dalında yükseklisans, 38 ana bilim dalında ise doktora programı yürütülmektedir. Ayrıca 18 araştırma merkezi vardır.

ODTÜ’nün kuruluşunu düzenleyen 7307 sayılı yasada yalnızca ana ilkelerin belirtilmiş olması, üniversitedeki yapı değişikliklerinin yasama organının kararına gerek kalmadan, üniversite içinde gerçekleştirilmesine olanak veriyordu.

ODTÜ’nün mali özerkliği ve Sayıştay denetiminin olmamasıda akademik etkinlikleri kolaylaştırıcı bir etken olarak değerlendiriliyordu. ODTÜ’ de benimsenen merkezî yönetim sistemi, fakülteler ile bölümlerin bağımsızlığını sınırlayarak çok farklı uygulamaları önlemeyi, böylece bütün fakülteleri bazı temel ilkelerde birleştirmeyi amaçlıyordu. Fakülte ve bölüm içinde türdeşliği bozabilecek kürsü ve enstitü gibi kurumlara yer verilmemesi ODTÜ sisteminin ayırt edici özelliklerinden biriydi. Öte yandan, öğretim üyeleri özel hukuk hükümlerine bağlı olarak sözleşmeyle çalıştırılıyordu. 1976’da Anayasa Mahkemesi, Anayasa’nın 120. maddesiyle güvence altına alınmış olan bilimsel özerkliği zedelediği gerekçesiyle bu uygulamaya son verdi.

Kuruluş aşamasında Kuzey Amerika’da yükseköğretim sistemini örnek alan ODTÜ’nün yönetiminde tüm yetkilerin mütevelli heyetinde toplanması, bu uygulamayı savunanlarca mali özerkliğin bir gereği sayılmış, üniversite dışından üyelerin oluşturduğu bu kurulun üniversite içinde hakemlik görevini yerine getireceği savunulmuştur. Bu uygulamaya karşı çıkanlar ise, heyetin bütünüyle Bakanlar Kurulu tarafından belirlenmesinin özerklik ilkesiyle bağdaşmadığını öne sürmüşlerdir. 2547 sayılı yasanın yürürlükten kaldırdığı mütevelli heyetli yükseköğretim kurumu modeli, Ağustos 1983’te yürürlüğe giren ve vakıf yükseköğretim kurumlannın tüzel kişiliğini temsil etmek üzere mütevelli heyetlerinin oluşturulmasını öngören 2880 sayılı yasayla yeniden gündeme gelmiştir.
Görev yapmış rektörler

• Prof. Dr. Turhan Feyzioğlu (17 Ağustos 1960 - 8 Şubat 1961)
• Prof. Dr. Seha Meray (23 Şubat 1961 - 5 Ağustos 1961)
• Kemal Kurdaş (20 Kasım 1961 - 30 Kasım 1969)
• Prof. Dr. Erdal İnönü (11 Eylül 1970 - 9 Mart 1971)
• Şefik Erensü (4 Haziran 1971 - 23 Mart 1972)
• Prof. Dr. İsmet Ordemir (1 Nisan 1972 - 1 Nisan 1974)
• Prof. Dr. Tarık Somer (1 Nisan 1974 - 4 Nisan 1976)
• Prof. Dr. Ilgaz Alyanak (5 Nisan 1976 - 12 Şubat 1977)
• Prof. Dr. Hasan Tan (14 Şubat 1977 - 5 Ekim 1977)
• Prof. Dr. Nuri Saryal (5 Ekim 1977 - 25 Haziran 1979)
• Prof. Dr. Mehmet Kıcıman (25 Haziran 1979 - 31 Temmuz 1982)
• Prof. Dr. Mehmet Gönlübol (1 Ağustos 1982 - 31 Temmuz 1987)
• Prof. Dr. Ömer Saatçioğlu (1 Ağustos 1987 - 19 Ağustos 1992)
• Prof. Dr. Suha Sevük (20 Ağustos 1992 - 6 Ağustos 2000)
• Prof. Dr. Ural Akbulut (7 Ağustos 2000 - 5 Ağustos 2008)
• Prof. Dr. Ahmet Acar (6 Ağustos 2008 - 28 Temmuz 2016)
• Prof. Dr. Mustafa Verşan Kök (28 Temmuz 2016 - görevde)