Temel Müzik İşaretleri

Porte (dizek)

Birbirine paralel be ş yatay çizgi ve dört eşit aralıktan olu şan nota yazmak için kullanılan şekle denir..Şekil 1.2


Aynı zamanda porte çizgileri dışına da nota yazılmaktadik Ek çizgi dediğimiz çizgiler kullanılik Enstrüman veya vokalin sesinin ince veya kalınlıkına göre porte çizgisinin altma ve üstüne ek çizgiler eklenir. Şekil .1.3.

Nota ve Değerleri

Dizekteki sesleri ve bu seslerin süre uzunluklarını belirtmeye yarayan işaretlere nota denir. Bütün sesleri tanımlayan yedi nota vardı. Bu notaları şekilleriyle tanınz. Birlik notadan almış dörtlük nota sürelerine kadar notalar vardir. Şekil 1.4.


Do Re Mi Fa Sol La Si Türkçede kullanımı
C D E F G A B İngilizlerin kullanımı
C D E F G A H Almanların kullanımı
Porte (dizek) üzerinde notaların yeri ve nota isimleri; Şekil 1.5’ deki gibidir. Notalar porte çizgisinin s ırayla üzerine ve arasına yazılır


Süresi en uzun olan birlik notadı ve dört vuruştur. Birlik nota her seferinde süresi ve vuruş sayısı ikiye bölünerekten diğer değerleri oluşturur. Bu notalar süre olarak kendi isimlerini alırlar. Örnek;2’lik nota 2 vuruştur, yani tınlama süresi 2 birim kadardı. Sayısal olarak da 2/4 bütünün yarısıdır(Birlik nota).Birlik notadan iki tane ikilik, dört tane dörtlük, sekiz tane sekizlik elde edilir diyebiliriz. Tersten de gidersek sekiz tane sekizlik nota bir tane birliğe denktir. Şekil 1.6

Sesiz (es-susmalar) Notalar

Müzikte sessiz süreler susma ile gösterilir ve i şaretlenir. Türkçede “susma”,”susku” ve “es” gibi benzer kelimelerle de belirtilir. Sesli notalar gibi sessiz notalarda da yedi susma i şareti vardır.

Sessiz (es) notalarda isminden de anlaşıldığı gibi müzik partisinde işaretlerin olduğu yerde ses kesilir(susuturulur). Bu işaretlerin dizek üzerinde gösterimi aşağıdaki gibidir. Şekil: 1.7.

Anahtarlar

Müzikte üç tür anahtar vardır.Bunlar “Sol anahtarı”, ”Fa anahtarı”, “Do anahtarıo” dır.

Sol Anahtarı:

Dizeğin ikinci çizgisinden çizmeye başlan ılır ve beşlan ilan ses “sol” sesidir. Gitar, flüt, bağ lama ve keman notaları bu anahtarda yazılır. Şekil.1.8.

Fa Anahtarı:

Fa anahtarı, alt oktavlardakikalın dizek içine yerleştirebilmek için kullanılıı. Dördüncü çizginin dışında üçüncü çizgiden başlayan “Fa anahtarı” bulunmaktadır. Piyano, basgitar, kontrubas notaları bu anahtarda yazılır.Şekil.1.9.

Do Anahtarı:

Do anahtarı, genelikle orta seslerin yazılışında kullanılıı. Dört çeşit do anahtarı bulunmaktadır. Şu anda bir tanesinin yerini bilmek kafidir ,diğerlerini siz araştınnız. Şekil.1.10.

Süre Uzunluğunda Yardımcı İşaretler

Nokta:

Yanına konduğu notayı yan değeri kadar uzatır. Aşağıda noktalı notaların süre uzunluklan görülmektedir. Şekil. 1.11

Çift Nokta:

Bir nota veya susma işaretinin yanında iki nokta olduğu zaman birinci nokta değerinin yarısı, ikinci nokta ise noktanın süre değerinin yarısı kadar önüne geldiği noktanın süresini aaltır. Şekil. 1.12

Üçleme:

Doğal bölünümlü ikişerli olan bir nota değerinin, geçici olarak üç eşit parçaya bölünmesine üçleme denir. Üçleme notaların altına ya da üstüne üç yaz ılm Şekil .1.13.

Legato (Bağlı):

Notaların birbirine bağlanarak, seslendirilmesine legeto denir. Birinci nota çalınır, iki notaya bağlanın. Telli çalgılarda birinci nota mızrapla, diğer notalar parmakla seslendirilir. Şekil. 1.14 te olduğu gibi.

Durgu (Puandorg)

Üzerlerine geldiği notayı genellikle normal uzunluklar inin iki katı uzatır. Ancak, müziksel nedenlerden dolayı yorumcuya bağlıdıı. İstenilen sürede seslendirilir. Genelde son notanı üzerinde buunur. Şek.1.15.

Tekrar İşareti:

Bir müzik eserinin herhangi bir bölmünde melodi tekrarı için kullanılır. Şek. 1.16.

Dolap:

Tekrar edilen bölümün ikincikez seslendirdişinde “1”yazan ölçüler atlanır ve “2’’ yazan ölçüden çalınır. Şek. 1.17.

Da Capo(D.C):

Da capo,tekrar işaretinin yanında bulunuyorsa en başa dönülür ve eserin sonuna kadar tekrar edilmeden seslendirilir. Şek.1.18.

Senyo:

Tekrar işaretine ikinci kez rastlandığında, aynı işaretin ilk bulunduğu ölçüye dönülür ve bu ölçüden başlayarak “son” anlamına gelen “fine” kelimesinin olduğu yere kadar seslendirilir. Şek.1.19.

İfadelendirme İşaretleri

Staccato:

Notaların sıçratılarak seslendirilmesine denir. Diğer bir anlamda kesik kesik de diyebiliriz. Staccato, notanı altına ya da üstüne bir nokta ile yazılarak gösterilir. Şek. 1.20. 

Çarpma:

Asıl sese gidilmeden öce çok kısa bir süre başka sese çarpıp asıl sese dönmedir. Bu şekilde asıl ses vurgulanmış olur. Şek .1.2

Tril:

Asıl ses ile komşu sesin birbiri ardına oldukça hızlı ve uzunca süren seslendirilmesidir. Şek .1.22

Tremolo:

Bir sesin komşu ses ile değil, komşunun yanındaki ses ile birbiri ardı sıra olabildiğince hızlı seslendirilmesiyle elde edilen bir süslemedir. Şek. 1.23.

Ses Değiştirici (altere) İşaretler

Bu işaretler önüne geldiği notayı inceltir (tiz), kalınlaştım (pes) ya da eski doğal haline getirir. Ses değiştirici işaretleri iki ana grupta toplayabiliriz. Şek.1.24.

Evrensel Müzikte Değiştirici (Altere) İşretler.

Batı müziğinde her ses arasında yarım ton farkı vardır. Dolayaıyla bir sesi yarım ses inceltmek ve yarım ses kalınlaştırmak için notadan önce bu işaretlerden konulur.

Diyez ( # ) :

Önüne konulduğu notayı yarım ses inceltir. Şek.1.25.

Bemol ( b):

Önüne geldiği notayı yarım ses kalılaştırır (pes).Şek.1.26.

Natural (doğal):

Ölçü içerisine arıza almış veya ton olarak arızalı parçalarda kullanıldığında nota eski sesine-tonunagelir. Şek.1.27.

Türk Müziğinde Değiştirici İşaretler

Türk müziğinde notalar arası uzaklık batı müziğine nazaran daha azdı. Batı müziğinde yanm perde dediğimiz ses, türk müziğinde on ikiye kadar bölünmektedirBu bölümlerin her birine “KOMA” adı verilir. En küçük ses aralığı anlamına gelmektedir.Batı müziğinde yarım aralık veya yanm perde bir komadır. Şek.1.28

Yukarda da görüldüğü gibi Türk müziğinde 4 komalık bakiye, 5 komalık küçük münecenneb, 8 komal ık büyük mücenneb, 9 komalık tanini, 12 veya 13-14 komalık artık ikili aralıklıklan (en küçük ses uzaklığı) bulunmaktadır. Bu seslerdeki farklılıkları
duyabilmek için çok müzik dinlemek ve müzik dağarcığına hakim olmak gerekir.Çünkü ses aralıkları çok yakı ve kulağa benzeş gelebilir.İleriki konularda, Türk musikisi makamlarında, daha net olarak bu aralıkları görebiliriz.