Osmiyum

(Os), periyodik tablonun VIII. grubunda yer alan ve doğal elementler arasında yoğunluğu en yüksek olan kimyasal element. Gribeyaz renkli bir platin metali olan osmiyum çok sert ve gevrektir, yüksek sıcaklıklarda bile işlenemez. Platin metalleri arasında erime noktası en yüksek metal olduğundan, ergitilmesi ve kalıplara dökülmesi de zordur, ilk akkor lambalarının telciklerinin yapımında tungstenden önce osmiyum kullanılıyordu. Yerini rutenyuma bırakmadan önce, osmiyum platin metallerinin alaşımlarını sertleştirmekte de kullanılmaktaydı.

Osmiyumun iridyumla yaptığı sert alaşım ise dolmakalem uçlarında ve gramofon iğnelerinde kullanılır. Osmiyum tetraoksitten bazı organik bireşimlerde de yararlanılır. An osmiyum metali doğada serbest halde bulunmaz. Ender olmakla birlikte osmiyuma öbür platin metalleriyle oluşturduğu doğal alaşımlarda rastlanır. Örneğin siserskitte yüzde 80 oranında, iridosminde az oranlarda, orosmiridyumda yüzde 25 oranında, doğal platinde de çok az oranda bulunur. Osmiyumu ilk olarak 1804’te İngiliz kimyacı Smithson Tennant platin cevherlerinin kral suyunda (aqua regia) çözünmeyen artıklarında iridyumla birlikte buldu ve ayırmayı başardı. Platin metalleri arasında havayla en kolay yükseltgenen osmiyumdur. Toz haldeki metal oda sıcaklığında bile uçucu ve zehirli osmiyum tetraoksite OSO4 haldeki OSO4 yardımıyla siyah renkli osmiyum dioksite OSO2 bazen mikroskop incelemelerinde dokuları boyamada kullanılır.

Osmiyum, bileşiklerinde + 1 dışında 0 dan +8’e kadar bütün yükseltgenme durumlarında bulunmakla birlikte kararlı bileşiklerinde +2, +3, +4, +6 ve 1-8 değerliklidir. Elementler arasında osmiyum dışında -1-8 değerlikli olan tek element rutenyumdur. Osmiyum bileşiklerinin hepsi ısıyla indirgenerek ya da bozunarak toz ya da sünger halindeki serbest elemente dönüşür. Doğal osmiyum, osmiyum 184 (yüzde0,02),osmiyum -186 (yüzde 1,58), osmiyum -187 (yüzde 1,6), osmiyum -188 (yüzde 13,3), osmiyum 189 (yüzde 16,1), osmiyum -190 (vüzde 26,4) ve osmiyum -192 (yüzde 41,0) gibi yedi kararlı izotopun bir karışımıdır.