Menemen Olayı,

bir grup Nakşibendi tarikatı üyesinin Menemen’de şeriat istemiyle giriştiği hareket.

Serbest Cumhuriyet Fırkası’nm (SCF) kendini feshetmesinden yaklaşık bir ay sonra, Nakşibendi tarikatı üyesi bir grup, “mehdi” olduğunu ileri süren Derviş Mehmet öncülüğünde Menemen ilçesinde şeriat ilan etti (23 Aralık 1930). Silahlı olan isyancı grup, olaya müdahale eden güvenlik güçlerinin başında bulunan Asteğmen Mustafa Fehmi Kubilay’ı ve bir bekçiyi öldürdü. Halkın bir bölümünün de katılmasıyla genişleyen ayaklanma başka ilçelerden gelen askeri yardımla bastırılabildi. Derviş Mehmet ve yanındakiler öldürüldü, ayaklanmaya katılan birçok kişi yakalandı.

Olay üzerine toplanan Bakanlar Kurulu, Menemen Olayı’nın cumhuriyete karşı geniş kapsamlı bir ayaklanma olduğu gerekçesiyle Menemen ile Manisa ve Balıkesir’in merkez ilçelerinde bir ay süreyle sıkıyönetim ilan etti (31 Aralık 1930). Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal de olayın siyasal kaynaklarının araştırılmasını, olayla ilgili herkesin şiddetle cezalandırılmasını, verilen ölüm cezalarının hemen yerine getirilmesini, olaya seyirci kalan, hatta açıktan açığa destekleyen Menemen halkının başka yere göç ettirilmesini, SCF’yi desteklemiş olan muhalif basma karşı sert önlemler alınmasını istedi.

Bu arada Kâzım Karabekir gibi eski Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası’nın önde gelen kişilerinin olayla ilgisinin olup olmadığının araştırılması emrini verdi. Tümgeneral Mustafa Muğlalı başkanlığındaki sıkıyönetim mahkemesi olaydan hemen sonra İstanbul’da tutuklanan Nakşibendi kutbü’l-aktabı Esat Efendi ile birlikte 34 kişiyi ölüm cezasına çarptırdı. Aynca 41 kişiye ae ağır hapis cezalan verdi. Mahkeme Menemen Olayı’nın siyasal yönünün bulunmadığı ve bölgesel kapsamda kaldığı kanısına vardı. Bunun üzerine 26 Şubat 1931’de Balıkesir ve Manisa’nın merkez ilçelerinde, 8 Mart’ta da Menemen’de sıkıyönetim kaldırıldı. Menemen halkının başka bir yere göç ettirilmesinden de vazgeçildi. Menemen’de daha sonra Kubilay’ın anısına bir anıt dikildi.