Menemen olayı
Menemen'de şeriat düzeni ilan etmeye kalkışan ve kendilerine engel olmak isteyen yedeksubay Mustafa Fehmi Kubilay'ı şehit eden gericilerin yarattığı irtica hareketi. Serbest cumhuriyet fırkası'nın kapanmasından hemen- sonra nakşibendi tarikatına bağlı İbrahim Hoca, Derviş Mehmet gibi kişilerce kışkırtılan ve Menemen’de halkı 23 aralık 1930'da yeşil bayrak altında toplanmaya çağıranlara, Kubilay, emrindeki mangayla karşı çıktı.
Başkaldıranlar Kubilay'ı yaraladılar sonra başını kestiler; yeşil bayrağın ucuna takarak sokaklarda dolaştırdılar; engel olmak isteyen iki bekçiyi daha öldürdüler. Ordu birliklerinin duruma müdahale etmesi üzerine elebaşıları Derviş Mehmet ve iki adamı öldürüldü. Balıkesir, Manisa ve Menemen'de sıkıyönetim ilan edildi. Olayı öğrenen Mustafa Kemal Paşa, Ankara'da Başbakan ismet Paşa (İnönü), Milli savunma ve içişleri bakanlarıyla bir toplantı yaptı. Toplantıda, sıkıyönetim mahkemesinin hükmedeceği cezaların, bütün mürtecilere ibret olacak biçimde verilmesi; cezaların hemen yerine getirilmesi, olaya karşı çıkmayan Menemen halkının başka yerlere göç ettirilmesi kararı alındı.
Ancak sonradan Menemen halkının tümüyle cezalandırılmasından vazgeçildi. General Mustafa Muğlalı başkanlığında kurulan sıkıyönetim mahkemesi 2 200 kişiyi yargıladı, içlerinde nakşibendi kutbülaktabı Esat Efendi'nin de bulunduğu 34 kişi idama mahkûm edildi; Esat Efendi hapishanede öldü. 41 kişi çeşitli cezalara çarptırıldı. Sıkıyönetim mahkemesinin soruşturmasında olayın siyasi bir yönü bulunmadığı ve sınırlı nitelikte olduğu anlaşıldı. Menemen'de Kubilay'ın anısına bir anıt dikildi.
KUBİLAY (Mustafa Fehmi),
türk devrim şehidi
(Kozan 1906 - Menemen 1930).
ilköğrenimini Antalya'da tamamladı. Bursa Erkek öğretmen okulu'nu bitirdi (1926). Aydın'da ilkokul öğretmenliği yaptığı sırada askere alındı. Yedeksubay okulu’ndan sonra asteğmen rütbesiyle Menemen'e gönderildi. Burada nakşıbendi tarikatı önderlerinden Derviş Mehmet’in çevresinde örgütlenen gericilerin ayaklanmasını önlemek isterken kafası kesilerek öldürüldü.
