SOVYET SOSYALİST CUMHURİYETLERİ BİRLİĞİ
Tarım yapılabilecek topraklar bakımından çok zengin bir ülke olan SSCB'de 287 milyondan fazla insan yaşar. Çoğunlukla resmi dil olan Rusça'nın yanında kendi dilini de konuşan 100'ün üzerinde değişik halk bulunur. En kalabalık topluluk Ruslar'dır. Rusya, 15 cumhuriyetin en büyüğüdür.
SSCB'nin hem Avrupa, hem de Asya'da toprakları vardır. SSCB'nin toplam yüzölçümünün dörtte biri, toplam nüfusunun ise dörtte üçü Avrupa kesimindedir. Avrupa kesimindeki bu topraklar kuzeyde Beyaz Deniz ve Kuzey Buz Denizi'nden, güneyde Karadeniz'e ve Kafkas Dağları'nın hemen kuzeyine kadar uzanır. Kafkaslar ve İran-Türkiye sınırı arasında kalan topraklar Trans-kafkasya olarak bilinir ve bu bölge SSCB'nin Asya bölümündedir. SSCB batıda Norveç, Finlandiya, Polonya, Çekoslovakya, Macaristan ve Romanya ile sınır komşusudur.
SSCB'YE İLİŞKİN BİLGİLER
YÜZÖLÇÜMÜ: 22.403.000 km2.
NÜFUS: 287.800.000 (1989).
YÖNETİM: Federal sosyalist cumhuriyet.
BAŞKENT: Moskova
DOĞAL YAPI:
SSCB'de geniş iç ovalar vardır. Kuzey Kutup bölgesine açık olan bu ovalar, güneyde, batıda ve doğuda yüksek dağlarla kuşatılmıştır. Avrupa ile Asya toprakları Ural Dağları'yla birbirinden ayrılır. Afganistan ve Çin sınırında bulunan Tanrı ve Pamir dağları ile Karadeniz ve Hazar Denizi arasında kalan Kafkas Dağları'nda ülkenin en yüksek tepeleri yer alır. Başlıca akarsuları Obi, Volga, Neva, Lena, Amur, Yenisey, Dinyeper ve Don'dur. Hazar Denizi'nden başka Aral Gölü, Baykal, Balkaş, Ladoga ve Onega gibi gölleri vardır.
BAŞLICA ÜRÜNLER:
Buğday, arpa, yulaf, çavdar, sebze, mısır, üzüm, şekerpancarı, patates, pamuk, keten, kenevir, ayçiçeği, tütün, balık, koyun, sığır, domuz, keçi, at, kümes hayvanları; demir cevheri, fosfat, potas, boksit, manganez, magnezit, çinko, bakır, nikel, asbest, kurşun; demir-çelik, çimento, gübre, sülfürik asit, et, şeker, kâğıt, konserve, balık, reçine, plastik, ham petrol ve petrol ürünleri, makine ve ulaştırma donanımları, doğal gaz, kereste ve kâğıt ürünleri.
ÖNEMLİ KENTLER:
Moskova, Leningrad, Kiev, Baku, Harkov, Gorki, Taşkent, Kuybışev, Novosibirsk, Sverdlovsk, Donetsk, Tiflis, Çelyabinsk, Odessa, Dnepropetrovsk, Kazan.
EĞİTİM:
7-17 yaşları arasında zorunlu ve parasızdır.
Doğal Yapı
Alçak dağ sıralarından oluşan Urallar SSCB'nin Avrupa topraklan ile Asya topraklarını birbirinden ayırır. Bu sıradağlar ülkenin uçsuz bucaksız ovalarını bölen başlıca engebedir. Asya bölümünde ise Pamir ve Tanrı dağları arasında, dorukları 6.700 metreyi aşan dört yüksek dağ bulunur. Bunlardan 7.495 metreye ulaşan Komünizm Doruğu SSCB'nin en yüksek noktasıdır. Sibirya ve daha doğudaki bölgeler 4.000 metreyi bulan dağ sıraları ile Avrupa bölümüne göre daha engebelidir. Kafkaslar arasındaki Elbruz Dağı 5.633 metreye ulaşır. Bu dağlarda 5.000 metreyi aşan başka doruklar da vardır. Ama alçak Ural Dağları dışında kalan tüm bu yüksek bölgeler SSCB'nin çevresinde yer alır.SSCB'nin Asya topraklarında Sibirya, Kazakistan, Orta Asya'nın ülke sınırları içinde kalan bölümündeki cumhuriyetler ve Trans-kafkasya bulunur. Sibirya Urallar'dan Büyük Okyanus'a kadar uzanır. Sibirya'nın güneydoğusunda yer alan Orta Asya bölümü, doğuda Çin Halk Cumhuriyeti ve Moğolistan, güneyde Afganistan ve İran, batıda ise Hazar Denizi ile çevrelenmiştir.
SSCB'nin ırmakları ülkenin orta bölgelerinden doğarak kuzeye ve güneye akanlar olmak üzere iki ana gruba ayrılır. Güneye akanlardan sığ Ural Irmağı ile Avrupa'nın en uzun akarsuyu olan Volga (3.530 km) Hazar Denizi'ne dökülür. SSCB'deki tüm ırmaklar gibi, bu iki ırmağın da sularında bol balık bulunur. Dinyester, Bug ve Dinyeper Karadeniz'e dökülür. Don ise Karadeniz'in geniş ve sığ bir uzantısı olan Azak Denizi'ne ulaşır. Kuzeye akarak Kuzey Buz Denizi'ne dökülen ırmakların en önemlileri Sibirya'da Obi, Yenisey ve Lena'dır. Orta Asya'da kuzeybatıya doğru akan Amu Derya ve Sir Derya, Aral Gölü'ne dökülür. Ayrıca bölgede Balkaş Gölü'ne dökülen İli Irmağı ile çölün ortasında kaybolan sayısız akarsu vardır. Büyük Okyanus'a dökülen önemli tek ırmak Amur'dur. 4.444 km uzunluğundaki Amur Irmağı'nın büyük bölümü Çin Halk Cumhuriyeti ile SSCB arasında doğal sınır oluşturur.
Bu ırmakların yanı sıra SSCB'de büyük göller de vardır. Ladoga, Onega ve Peipus gölleri Baltık Denizi kıyısına yakındır. Orta Asya'daki Aral Gölü kapladığı alan bakımından dünyada dördüncü, Sibirya'daki Baykal Gölü ise derinlik bakımından birincidir.
İklim
SSCB'nin değişken doğal yapısı iklimine de. yansır ve iklim Kuzey Kutbu'nun acı soğuğu ile Orta Asya'nın neredeyse tropik denebilecek iklimi arasında değişir. Çok geniş bir alana yayılan SSCB topraklan, okyanus akıntılarından ya da denizden esen rüzgârlardan etkilenmez.
Bu yüzden iklim ya çok sıcak ya da çok soğuktur. İç bölgelerde genellikle kışlar çok soğuk, yazlarsa çok sıcak geçer. Sibirya'nın kuzeydoğusunda Verhoyansk ve Oymyakon, kışlan dünyanın insan yaşayan en soğuk (—68°C) yerleridir. Buna karşılık, Orta Asya'da Karakum Çölü'nde yazları sıcaklık 49°C'ye çıkar.
Yağışlar bölgelere göre değişir. Kafkaslar'da bir sağanakta, Orta Asya'nın susuzluktan çatlamış topraklarının bir yılda aldığı yağış kadar yağmur düşer. Kafkaslar'ın ve Büyük Okyanus kıyılarının bazı yerleri 1.500 milimetreden fazla yağış alır. Kuzeybatıda yıllık ortalama yağış miktarı 450 milimetredir. Güneydoğuya gidildikçe bu miktar azalır ve kumluk topraklarda 125 milimetreye düşer.
Bitki Örtüsü ve Hayvan Varlığı
İklim ve yağışlardaki bu değişkenlik bitki örtüsünü de etkiler. Kuzey Kutup Bölgesi'nde göz alabildiğine, ağaçsız, soğuk tundralar uzanır. Toprak, yüzeyin altında sürekli donmuş durumdadır. Asya'da tundralar kuru ve çoraktır. Batıya doğru yağış arttıkça yosun, liken, bodur çalılar ve bazı çiçekler görülür. Tundraların güneyinde taygalar başlar. İğneyapraklı ağaçlardan oluşan bu orman kuşağı Finlandiya Körfezi'nden Urallar'ın güneyine, buradan da doğuda Büyük Okyanus kıyılarına kadar düzensiz bir yol izler. Bu ormanlar SSCB'nin yaklaşık beşte ikisini kaplar.
Kuzeydeki ormanlar arasında bataklıklara, turbalıklara ve sığ göllere rastlanır. Bunun güneyindeki engebeli alanda dar bir kuşak biçiminde meşe ve dişbudak gibi geniş-yapraklı ağaçlardan oluşan ormanlar uzanır. Daha güneyde ise bozkır ya da step denen geniş ağaçsız ovalar başlar. Tarım yapılmayan yerlerde toprak göz alabildiğine otlar ve çiçeklerle örtülüdür. Bu verimli bozkırlar dünyanın en önemli tahıl üretim alanlarındandır.
Hayvan yaşamı da iklime bağlı olarak değişir. Kuzey Kutup Bölgesi'nde foklar, kutup ayıları ve tilkileri ile rengeyikleri yaşar. Taygada çok sayıda görülen samur, tilki, gelincik, mink ve sincap gibi kürk hayvanlarının yanı sıra kurt, ayı ve yaban domuzu da bulunur. Orta bölgelerde tavşan, marmot, araptavşanı ve başka küçük hayvanlar çokça görülür. Ama tarımsal üretimin yaygınlaşması daha büyük hayvanların yerlerini terk etmelerine yol açmıştır. Bataklıklarda ördekler, kazlar gibi çeşitli yabanıl su kuşları barınır. Göllerde ve ırmaklarda bol balık vardır.
SSCB Halkları
SSCB'nin Avrupa'daki topraklarında, İÖ 1. yüzyıldan çok önce de insanlar yaşamıştı. Bunlar, Eski Yunan döneminde İskitler, İS 3. yüzyılda Gotlar ve 4. yüzyılda Hunlar gibi çoğunlukla göçebe topluluklardı. İlk kez 9. yüzyılda daha yerleşik bir halk olan Hazarlar Volga ve Don ırmaklarının aşağı kesimlerine gelerek kentler kurdular. Kuzeydeki ve batıdaki ormanlık alanlarda ise Finliler, Litvanyahlar ve Slavlar yaşardı.
Slavlar.
Slavlar Orta Avrupa halklarına, özellikle de Gotlar'a yakındılar. 6. yüzyılda güneye doğru yayılmaya başlayan Slavlar, 9. yüzyıla kadar kuzeyde Novgorod'a, güneyde ise Karadeniz kıyılarına ulaşmışlardı. Kültürleri Avrupa halklarından çok geriydi. Genellikle avcılıkla geçinen bu insanların çok küçük bir bölümü tarımla uğraşıyordu. Ormanların açılması ve ticaretin gelişmesiyle birlikte kentler de kuruldu. Dinyeper Irmağı üzerindeki Kiev kenti bunların en önemlisiydi. Kiev dolaylanna Rus denilmekteydi. 9. yüzyılda kurulan krallığa da aynı ad verildi. 10. yüzyılda Kiev Büyük Prensi I. Vladimir (Aziz) Hıristiyanlık'ın Ruslar arasında yayılmasını sağladı. 10. ve 11. yüzyıllarda doğudan sürekli saldırıya uğrayan Kiev, 1068'de Türk soyundan Kıpçaklar'a yenildi. Bundan sonra önemini hızla yitirdi. 1169'da Rostov-Suzdal Prensi I. Andrey'in eline geçti. I. Andrey başkenti Moskova'nın kuzeydoğusundaki Vladimir'e taşıdı. Ülke bu tarihten sonra Rusya olarak tanındı. gelişmesini sürdürdü. 1380'de Moskova'nın önderliğindeki " Rus prenslikleri Moğollar'ı yendi. 16. yüzyılın sonunda Rusya yitirdiği topraklann tamamını geri almıştı. Bugün SSCB nüfusunun yüzde 50'sini Ruslar, yüzde 15'ini Ukraynalılar, geri kalanını ise Slav olmayan halklar oluşturur.
Slav Olmayan Halklar.
Bu grup içindeki en kalabalık topluluk Orta Asya'daki Türk kökenli halklardır. Aralarında Özbekler, Kazaklar, Kırgızlar ve Türkmenler'in bulunduğu bu grup, İran kökenli Tacikler'le birlikte Hazar Denizi ile Çin sınırı arasındaki bölgede yaşar. Kafkaslar'da yaşayan Gürcüler, Ermeniler ve anadili Türkçe olan Azeriler ikinci büyük grubu oluşturur. SSCB'nin batısında Slav olmayan çeşitli halklar yaşar. Bunlann arasında Romenler'le ilintisi olan Moldavyalılar ve Estonya, Letonya, Litvanya'daki Baltık cumhuriyetleri halkları, kuzeyde Karelya'daki Finliler ile daha az sayıdaki Polonyalılar ve Yunanlılar sayılabilir. Aynca Sovyetler Birliği'nin çeşitli yerlerine dağılmış 2 milyonu aşkın Yahudi ile yaklaşık aynı sayıda Alman da vardır. Tarım ye Sanayi
Ekime elverişli çok geniş topraklara sahip olan Rusya'da, tarım yüzyıllardan beri insanların başlıca uğraşlarından biri olmuştur. SSCB'nin güneyindeki bozkırlarda, "Ukrayna'nın verimli kara toprakları ile Don ve Kuban vadilerinin bereketli toprakları bulunur. Bozkırların başlıca ürünü buğdaydır. Ayrıca büyük miktarlarda çavdar, arpa, yulaf, mısır, şekerpancarı, soya-fasulyesi, keten, kenevir ve patates de yetiştirilir. Kırım'ın güneyindeki ılıman bölge ile Orta Asya'nın ve Kafkaslar'ın bir bölümünde pamuk, çay, tütün ve meyve üretilir. Avrupa ve Orta Asya bölgelerinde sığır, domuz, koyun, keçi ve at beslenir. SSCB'deki ormanlar ABD'nin yüzölçümünden daha geniş bir alanı kaplar. Dünyadaki ağaçların yaklaşık üçte birinin bulunduğu SSCB'de kereste çok boldur ve büyük bir bölümü dışarıya satılır. Ülkenin bir başka zenginlik kaynağı ise kürktür. Sincap, kutup tilkisi, mink ve ermin kürkleri dışarıya satılır. Balıkçılık da çok önemlidir. SSCB dünyada elde edilen balık ürünlerinin altıda birini sağlar. Ülke yeraltı kaynakları bakımından da çok zengindir. 1917'den önce giderek artan miktarlarda elde edilen kömür, demir ve petrolün üretimi 1917 Ekim Devrimi'nden sonra bir süre yavaşladı. Nedeni ise uzun süren iç savaşla sanayi yönetiminde ortaya çıkan aksaklıklardı.
SSCB'de kömür, demir, doğal gaz ve petrolün yanı sıra, zengin bakır, kalay, kurşun, nikel, krom, cıva, altın ve alüminyum elde etmekte kullanılan boksit yatakları vardır. SSCB sanayi üretiminde ABD'den sonra dünyada ikincidir. Moskova ve çevresi, Leningrad ve Ukrayna'da Krivoy Rog demir yataklarının bulunduğu bölge en eski sanayi bölgeleridir (bak. leningrad; Moskova). Buralarda başlıca sanayiler dokuma, çelik ve makinedir. SSCB'nin daha yeni sanayi bölgeleri Asya'da kurulmuştur. Ural Dağlan'nın doğu yamaçlarındaki Sverdlovsk, Çelyabinsk ve Magnitogorsk büyük sanayi merkezleridir. Bir başka büyük merkez de, Batı Sibirya'da Novosibirsk, Novokuznetsk, Kemerovo, Belovo ve Leninsk-Kuznetski gibi sanayi kentlerini içine alan Kuznetsk kömür yatakları bölgesinde kurulmuştur (bak. Novosibirsk). Batı Sibirya'da Omsk ve Orta Asya'da Taşkent de büyük sanayi kuruluşlarının bulunduğu merkezlerdendir. En son kurulan sanayi bölgesi Sibirya' da İrkutsk'tur. Yakınında, Yenisey ve Angara ırmakları üzerinde kurulu barajlarda dünyanın en büyük hidroelektrik santralları bulunur. Buralarda elde edilen elektrik enerjisi çevredeki kömür, demir, boksit, asbest, mika ve öbür madenlere dayalı sanayiler için kullanılır. SSCB'de ayrıca çok sayıda nükleer enerji santralı da vardır. İletişim ve Ulaşım
SSCB'de ulaşım ve iletişimdeki eksiklikler ülkenin daha hızlı gelişmesinin önündeki engellerden biridir. Yeni demiryolları yapılmakla birlikte, yük taşımacılığının büyük bölümünün gerçekleştirildiği bu yollar yeterli olmamaktadır. Yenisey Irmağı'nın doğusunda, Doğu Sibirya'ya ve Büyük Okyanus kıyısına yolcu ve yük taşımacılığı Trans-Sibirya Demiryolu ile yapılır (bak. trans-sibirya demiryolu).
BAM (Baykal-Amur Demiryolu) ise Lena ve Amur ırmakları arasında 3.200 km boyunca uzanır. Asya'nın kuzeyinde demiryolu azdır. Karayolları da çağdaş standartların altındadır. Ama özellikle yeni sanayi merkezlerinde, ulaşım sorunları göz önüne alınarak yol yapımına hız verilmiştir. Moskova birçok yerle bağlantısı bulunan karayolları ağının merkezindedir. Büyük kentlerin çoğuna yolcu otobüsleri işler.
SSCB'de gemi ve mavnaların işleyebildiği ırmakların toplam uzunluğu 100.000 kilometreyi aşar. 1965'te açılan Baltık-Hazar Suyolu, kanallar aracılığıyla Karadeniz ve Hazar De-nizi'ni Baltık Denizi'ne ve Beyaz Deniz'e bağlar. Gemiler buzkıranların öncülüğünde, kutup buzlan ile kuzey kıyılan arasında dar bir geçit olan Kuzey Deniz Yolu'nu izleyerek, büyük Sibirya ırmaklannın ağızlarında kurulmuş limanlara ulaşabilir. Nükleer enerji ile çalışan buzkıranlar bu kuzey yolunu her yıl 160 gün ulaşıma açık tutmayı başarmaktadır. Hava ulaşımı çok önemlidir. Başlıca kentler arasında uçak seferleri yapılır. Moskova iç ve dış hatlarda büyük bir hava ulaşım merkezidir. Devlet havayolu işletmesi olan Aeroflot dünyanın en büyük havacılık kuruluşudur.
II. Dünya Savaşı'ndan (1939-45) önce SSCB'nin birkaç limanı vardı. 1940'larda yeni limanlar yapıldı. Bu limanlar savaştan sonra başka ülkelerle daha fazla deniz ticareti yapılabilmesini sağladı. Kuzey Buz Denizi'nde Peçenga ve Murmansk limanlan buz tutmaz. Leningrad'ın dışında Baltık Denizi'ndeki limanlar da böyledir. Baltık limanlannın en önemlileri Tallinn (eskiden Revel), Riga, Klaipeda (eskiden Memel) ve Kaliningrad'dır (eskiden Königsberg). Asya kıyılarında Vladivostok limanı kışları buzkıranların yardımıyla açık kalır. En önemlileri Odessa ve Batum olan Karadeniz'deki limanlardan İstanbul ve Çanakkale boğazları yoluyla Akdeniz'e ulaşılır. Doğal gaz ve petrol boruhatlan SSCB için çok önemlidir. Kuybışev yakınlarındaki Tuymazi petrol alanından doğuya doğru 6.500 km uzanan bir boruhattı İrkutsk'a ulaşır. "Comecon" boruhattı ise SSCB petrolünü Ukrayna' da Brody'den Polonya, Almanya, Çekoslovakya ve Macaristan'a taşır. Toplumsal Yaşam
Eğitim.
Rusya'da çarlık döneminde eğitime önem verilmemişti. 1900'de nüfusun ancak üçte biri okuma yazma biliyordu. 1914'te ise okul çağındaki çocukların ancak dörtte biri okula gidebiliyordu. Ekim Devrimi'nin ilk yıllarında iç savaş koşullan ve ülkenin coğrafyası, eğitimin hızla genelleştirilmesinin önündeki başlıca engellerdi. Seyrek nüfuslu Orta Asya çölleri ile kutup yöresine ulaşmak çok zordu. Moskova ve Leningrad gibi kentlerde öğretmen bulmak kolayken, uzak yerlerde sorun oluyordu. Devrimden sonra, çarlığın yıkıntılarından çağdaş bir toplum yaratmak için eğitim yaygınlaştırılmaya çalışılmıştır. Ayrıca yeni yönetimin kalkınmak için eksikliği duyulan mühendisleri, teknisyenleri, bilim adamlarını yetiştirmesi gerekiyordu. Devrimin ilk yıllarında eğitim alanında yeni deneyler uygulandıysa da, 1930'dan sonra sanayi alanında yapılan atılımlara paralel olarak artan eğitimli işgücü gereksinmesini karşılamak için yeniden klasik yöntemlere dayalı öğrenime dönüldü. Yetişkinler için başlatılan okuma yazma kampanyasıyla 1939'a kadar okuryazar oranı yüzde 90'a ulaştı.
SSCB'de eğitim 7-17 yaşlan arasında zorunlu ve parasızdır. Küçük çocuklar için kreş ve gündüz bakımevleri vardır. SSCB eğitimde mühendislik ve öbür bilim dallanna ağırlık verir. Ama güzel sanatlar, özellikle de bale ve müzik eğitimi de çok önemlidir. Sosyalizm ve ilkeleri okullarda ders programları çerçevesinde öğretilir. Spor çalışmaları da desteklenir, gençler spor yapmaya özendirilir. Ülkede çok sayıda yetişkin yükseköğrenimini gece okullarında ya da mektupla sürdürmektedir. Eski Moskova, Leningrad ve Kiev üniversiteleri geliştirilmiş ve çok sayıda yeni üniversite açılmıştır. Değişik gelenek, kültür ve dili olan 100'den fazla"ulusun yaşadığı SSCB'de eğitim her halkın anadilinde yapılır, ama okullarda resmi dil olan Rusça da öğretilir. Eğitim, azınlık gruplarından ve değişik uluslardan milyonlarca çocuğun SSCB yurttaşı olarak yetiştirilmesini öngörür.
Din.
1917'den önce çarlık döneminde devletin resmi dini Ortodoksluk'tu. Devrimden sonra yeni yönetim din ve devlet işlerini birbirinden ayırdı. Okullardan din dersleri kaldırıldı. Rus Ortodoks Kilisesi'nin malvarlığına el kondu. Birçok kilise müzeye dönüştürüldü. Kilisenin gücü eskisine oranla azaldıysa da, etkinliklerini sürdürmesine izin verildi. SSCB'de Litvanya'da Katolik, Estonya'da Protestan kiliseleri, başka Hıristiyan grupları, Museviler ve Asya kesiminde büyük Müslüman toplulukları vardır.
Yemek.
Rus sofrasının baş yiyeceği "kara ekmek"tir. Öteki geleneksel yemekler arasında lahana çorbası şçi, tahıl çorbası kaşa, küçük kıymalı börek piroşki, gözleme Mini, kırmızı pancar çorbası borç ile çeşitli krema ve yoğurt türleri sayılabilir. SSCB'nin değişik yörelerine özgü çok çeşitli yemekler vardır. Mersinbahğı yumurtası olan havyar, dünyanın en pahalı ve ender yiyeceklerinden biridir.
Spor.
Devrimle birlikte SSCB'de spora büyük önem verildi. Atletler gerek olimpiyatlarda, gerek başka uluslararası yarışmalarda elde ettikleri şampiyonluklarla kendilerini kanıtladılar. Devlet sporcular için pistler, çalışma alanları ve kapalı spor salonları sağlar. En sevilen sporlar atletizm, jimnastik, futbol, buz hokeyi, kayak ve buz pateni ile basketbol ve voleyboldur. Satranç, geleneksel bir masa başı oyunu olarak hem kapalı, hem de açık yerlerde oynanır. SSCB'li oyuncular dünya satranç şampiyonluğunda ön sıralarda yer alirlar.
Sanat.
Rus mimarlığının en çarpıcı örnekleri, 17. yüzyıla kadar ülkenin en önemli yapılan olan kiliselerde görülebilir. İlk kiliseler ahşaptı. Bu ahşap kiliselerin kare zeminleri, çadıra benzer görünümleri ve soğan kubbeleri sonradan bazı taş kiliselerde de kullanıldı. Novgorod'da bu kiliselerden çok güzel örnekler vardır. Moskova'daki çok kubbeli Pok-rovski Katedrali dünyaca ünlüdür. Ekim Devrimi'nden sonra mimarlık alanında Yapımcılık adı verilen yeni denemelere girişildi. Yapımcılık, 20. yüzyıj başlarında SSCB'de ortaya çıkan yeni bir sanat ve mimarlık akımıdır. Yapımcılar, insan yapımı gereçlere ağırlık vererek işlevsel, modern yapılar kurdular. Sonraları sıradan, ama özellikle Stalin döneminde bir hayli gösterişli yapılar yapıldı. Günümüzde mimarlar konut sorununu kısa sürede ve en ekonomik biçimde çözmek için yalın ve işlevsel tasarımlar uygularlar. 15. yüzyıl dinsel resimleri ve ikonaları Rus resim sanatının özgün örnekleridir. I. Petrö'nun (Büyük Petro) Rusya'yı batılılaştırma çabalan Ruslar'a özgü bu sanat dalının yok olmasına neden oldu. Daha sonraki ressamların büyük çoğunluğu farklı üsluplan benimseyerek Batı Avrupa ülkelerindeki sanat akımlarını izlediler.
Ruslar'ın geleneksel halk müziği çok zengindir. 18. yüzyıldan beri bu müzik bir Rus telli çalgısı olan balalayka ile çalınır. 19. yüzyılda Mihail İvanoviç Glinka (1804-57) bir konser müziği besteleyerek gerçek anlamda ilk batı müziği bestesini yaptı. Glinka'nın Ruslan ve Lyudmila operası ile Rus müziğinde yeni bir dönem başladı. Peter İliç Çaykovski (1840-93), Mili Balakirev (1837-1910), Aleksandr Borodin (1833-87), Modest Mus-sorgski (1839-81) ve Nikolay Rimski-Korsakov (1844-1908) bugün dünyanın hemen her yerinde çalman ve dinlenen yapıtlarıyla, klasik müzikte Rus geleneğinin önemli temsilcileridir. 20. yüzyılın önde gelen bestecileri ise, Sergey Rachmaninoff (1873-1943), Modernizm Akımı'nın en yetkin sanatçılarından biri olan İgor Stravinski (1882-1971) ve Sergey Prokofyev'dir (1891-1953). Modern SSCB bestecilerinin en ünlülerinden biri de Dmitri Şostakoviç'tir (1906-75). Şostakoviç ve Prokofyev'in SSCB yönetimiyle sorunlan olmuş, ama Stalin' in ölümünden sonra düşün ve sanat yapıtları üzerindeki denetim büyük ölçüde kalkınca, her iki bestecinin yapıtları da yaygın biçimde çalınmaya başlanmıştır.
Çarlık döneminde kurulan ünlü Rus Çarlık Balesi (bugün Kirov Balesi) SSCB hükümetinden de gördüğü destekle başansını sürdürmektedir. Bale tarihinin en yetenekli dansçılan arasında Anna Pavlova (1881-1931), Vaslav Nijinski (1890-1950) ve Galina Ulanova (doğumu 1910) sayılabilir. Sergey Diaghilev (1872-1929) zamanının en değerli dansçılarını, ressamlarını, besteci ve şarkıcılarını bir araya getirerek, tüm yaratıcılıklarını ortaya koydukları olağanüstü bale gösterilerini sahneye koymuştur. Bolşoy Balesi ve Tiyatrosu dünyaca ünlüdür (bak. bale).
İlk büyük Rus yazarı Mihail Vasilyeviç Lomonosov'dur (1711-65). Lomonosov, Rus konuşma dili ile daha önce yazı dili olarak kullanılan Eski Slavca'dan, yeni bir edebiyat dili yarattı. Rus düzyazı biçimi daha sonra tarihçi Nikolay Mihayloviç Karamzin (1766-1826) tararından daha da sadeleştirilerek geliştirildi. Rus edebiyatının altın çağı 19. yüzyıldır. Bu dönemin ünlü şairleri Aleksandr Puşkin (1799-1837), Mihail Lermontov (1814-41) ve Fyodor İvanoviç Tyutçev'dir (1803-73). Oyun yazarlan arasında Aleksandr Sergeyeviç Griboyedov (1795-1829), Nikolay Gogol (1809-52), Aleksandr Nikolayeviç Ostrovski (1823-86) ve Anton Pavloviç Çehov (1860-1904) sayılabilir.
Rus yazarları içinde Avrupa'da ilk tanınan İvan Sergeyeviç Turgenyev (1818-83) oldu. Unutulmaz Oblomov'u ile İvan Gonçarov (1812-91), Savaş ve Barış, Anna Karenina, Diriliş, Kazaklar gibi romanlarıyla Lev Tolstoy (1828-1910), Budala, Karamazov Kardeşler, Suç ve Ceza adlı romanlanyla Fyodor Dostoyevski (1821-81) Rus edebiyatının ve romancılığının en önemli temsilcilerindendir. Çağdaş SSCB yazarları içinde Maksim Gorki (1868-1936), İlya Ehrenburg (1891-1967), Mihail Şolohov (1905-84), Osip Emilyeviç Mandelstam (1891-1938), Boris Pasternak (1890-1960), Aleksandr Soljenitsin (doğumu 1918) sayılabilir. Anna Ahmatova (1889-1966) ve Yevgeni Aleksandroviç Yevtuşenko (doğumu 1933) dünyaca tanınmış SSCB şairlerindendir. SSCB'de sinema çok tutulan bir sanat dalıdır. 20. yüzyılın başlarında Sergey Ayzenştayn, aralarında dünya sinema klasiklerinden sayılan Potemkin Zırhlısı'nm (1925) da bulunduğu birçok film çevirmiştir. MsXLabs.org & Temel Britannica
