DAKTİLO

a. (yun. daktylos, parmak'tan fr dactylographe’ın kısaltılmışı dactylo).
1. Bir klavye yardımıyla hareket ettirilen ve mürekkepli bir düzenekle kâğıt üzerine basılan harflerle yazı yazmayı sağlayan aygıt. (Eşanl. YAZI MAKİNESİ.)
2. Mesleği daktiloyla yazı yazmak ya da yazıları kopya etmek olan kimse, daktilograf.
3. Daktilo ile yazılmış metin: Hatasız yazılmış bir daktilo.
4. Daktilo kullanma tekniği; daktilografi: Daktilo öğrenmek. Daktilo kursu.
5.

• Bir metni daktilo etmek, daktiloya çekmek, onu yazı makinesiyle yazmak.
• Daktilo edilmek, daktilo makinesiyle yazılmış olmak: Mektubu el yazısıyla değil, daktilo edilmiş olarak göndermek.

—İş örgüt. Daktilo merkezi, bir işletmenin ya da bir kuruluşun öteki servisleri için, istek üzerine, notlar alan ve daktiloda metinler yazan servis.

7 ocak 1714'te İngiltere kraliçesi Anne "matbaadan ayırt edilemeyecek kadar temiz ve net harflerle yazabilen" bir aracın icadı ile ilgili ilk beratı İngiliz mühendis Henry Mill'e veriyordu. Ne var ki bu tasarının gerçekleşmesi için XIX. yy.'ın yarısını beklemek gerekti. 1829'da detroitli William Austin Burt “Tipograf” adı verilen ilk somut yazı makinesini ortaya koydu. 1836'da bir yangında yok olan bu tek örneğin en büyük kusuru elle olduğundan daha yavaş yazmasıydı. Aradan "yazı piyanosu" ya da “baskı telegrafı" gibi çekingen denemelerin birbirini izlediği kırk yıl geçtikten sonra, Christopher L. Sholes eylül 1867’de ilk kullanışlı yazı makinesini gerçekleştirdi; beratını ise ancak 1868'de alabildi.

1873'te Remington tarafından üretilen ilk sanayi modeli, standart bir dikiş makinesinin üzerine monte edilmişti. Şaryoyu dikiş makinesininkine benzer bir pedal döndürüyordu. Bu makinenin de giderilecek iki kusuru daha vardı: yazısı görünmüyor ve yalnızca büyük harfle yazabiliyordu. Bu çok yer kaplayan, hantal ve masraflı makine hiç piyasaya sürülmedi. Sholes'ten esinlenen Remington, Under- wood, Smith, Royal vb. gibi birçok şirket, küçük aksaklıkları yavaş yavaş gidererek modem bir yazı makinesi yarattılar.

Daktilonun el emeğini hafifletme yollarını arayan Thomas Edison, elektrikle çalışan ilk yazı makinesini üretti (bir elektrikli mıknatısla hareket eden çubuk)- 1914'te James Fiald Smathers motorla çalışan ye daha kullanışlı olma olasılığı bulunan ilk yazı makinesini sundu 1930'da seri halinde üretilen elektrikli makinelerin ilk örneği piyasaya çıktı International Business Machines Corporation (IBM) tarafından üretilen bu hızlı makinenin kazandığı bü yük başarı üzerine, firmaların büyük bir çoğunluğu harflerin orantılı aralıklarla dizili olduğu elektrikli bir model üzerinde ça lışmaya başladılar.

İBM'nfn yaptığı bir başka önemli yenilik, 1961'de oynak şaryonun kaldırılmasıyla. eski çubuklu sistem yerine harf desteği olarak küre sistemini getirmesiydi terinden çıkartılabilen ye ancak birkaç gram ağırlığında olan kürenin üzerindeki harfler kabartma biçimindeydi ve kağıdın takıldığı merdaneye koşut bir ray boyunca, yazı şeridi ile birlikte yer değiştiriyor, böylece vuruşların daha rahat ve hızlı olma sini sağlıyordu. On yıl sonra yapılan bir başka yenilik, genel olarak "papatya" denen harf taşıyıcı çarkın ortaya çıkmasıydı.

Harfleri ayırt etmeyi, aralıkları ve satır sonlarını belirlemeyi olanaklı kılan yazı makinesi, pek çok aynntının düzeltilmeslyle daha 1939'dan Önce geleneksel yazı makinesinden doğmuştu.

ilk otomatik yazı makineleri de aynı dönemde ortaya çıktı. Klavyeye vurulduğu anda kâğıda basılan metin aynı zamanda karton ya da delikli şeride daha sonraları da banda, karta ya da mıknatıslı diske kaydediliyor, yeniden tuşlara basılmadan istendiği kadar çoğaltabiliyordu.

Bazı yazı makineleri bellek ve hesap mekanizmaları, görüntü ekranları, iletişim ağlanna bağlanma olanaklan ile metin işlem aygıtlarına dönüştü ve düzenleme yineleme aktarma, ayırma, metin seçme bilgileri sınıflandırma gibi işlemleri yerine getirebilecek biçimde donatıldı.
Tüm yazı makinelerinde en azından aşağıdaki parçalar bulunmak zorundadır:

• klavye, sayıları değişebilen ve harflerin, rakamların, imlerin ya da makinenin türlü işlevlerinin karşılığı olan tuşlardan oluşur;
• kâğıt taşıyıcı merdane: kâğıdın elle ya da otomatik olarak yukarı çıkmasını sağlayan bir düzeneği olan oynak bir şaryo üzerine monte edilmiş olabilir ya da olmayabilir;
• kabartma harfler: çubukların, bir kürenin ya da çarkın üzerinde yer alabilir. En yaygın karakter tipleri “pika" ile boyu ve aralığı küçük olan “eliftir.