Yumurtalık

Akdeniz Bölgesi’nde Adana iline bağlı ilçe ve ilçe merkezi kasaba. Yüzölçümü 501 km2 olan Yumurtalık ilçesi doğu ve güneyde İskenderun Körfezi, güneybatı ve batıda Karataş ilçesi, kuzeyde Ceyhan ilçesiyle çevrilidir.

İlin güney kesiminde yer alan ilçe toprakları, alçak dağlarla kuşatılmış kıyı düzlüklerinden oluşur. Kuzey ve Kuzeydoğuda doğal sınır oluşturan Misis tepelerinin ilçe sınırları içinde kalan bölümünde yükseklik 500 m’yi bulmaz. Kıyı boyunca uzanan dar ve alçak düzlükler Çukurova’nın güneydoğu kesimini oluşturur. Bir bölümü Ceyhan Irmağının taşıdığı alüvyonların yığılmasıyla ortaya çıkmış deltada, ilçenin başlıca tarım alanı olan düzlükler bulunur. Ceyhan Irmağı batıda, Bebeli Boğazından geçen eski çığırı ise güneybatıda ilçenin doğal sınırını çizer. Eski çığırın 1930’lardan önce Akdeniz’e ulaştığı, birçok küçük lagünle çevrili kesimde alüvyonlarla oluşmuş sivri bir çıkıntı yer alır. Bazı kaynaklarda Portakal Burnu olarak geçen bu çıkıntıyla ilçenin güney kıyısı arasındaki koy, İskenderun Körfezine açılır. Yumurtalık Körfezi ya da Yumurtalık Limanı adıyla anılan koyun kuzey kıyısında yazın AdanalIların ilgi gösterdiği doğal kumsallar uzanır. Bu kıyıda ve tepelik alanlarda yer yer kızıl çam topluluklarına rastlanır.

Büyük bölümü kırsal kesimde yaşayan ilçe halkı geçimini daha çok tarımdan sağlar. Başlıca bitkisel ürünler buğday, pamuk ve arpadır. Ayrıca az miktarda portakal, mandalina, üzüm, yerfıstığı ve soya da yetiştirilir. Yumurtalık Körfezinde kurulmuş olan dalyanlarda balıkçılık yapılır. Kıyı halkının bir bölümü teknelerle Akdeniz’de balıkçılık yaparak geçinir.

Dalgakıranla fırtınalardan korunan Yumurtalık iskelesi daha çok bir balıkçı barınağı işlevi görür. İlçedeki başlıca sanayi kuruluşu 1980’lerde açılan yapay gübre fabrikasıdır. Kerkük’ten İskenderun Körfezi kıyısına kadar uzanan Irak-Türkiye Ham Petrol Boru Hattı’nın batı ucu, Yumurtalık ilçesine bağlı Gölovası köyünün kuzeydoğusundadır. BOTAŞ’a (Boru Hatları ile Petrol Taşıma AŞ) ait olan bu tesislere gelen ham petrolün bir bölümü 1986’da işletmeye açılan bir başka boru hattıyla işlenmek üzere Kırıkkale’deki Orta Anadolu Rafinerisine pompalanır. Kerkük’ten gelen boru hattı, Irak’ın Kuveyt’i işgal etmesi nedeniyle uygulanan ambargo çerçevesinde 1990 sonlarında kapatıldı. İlçe merkezinin batısındaki Yumurtalık köyü yakınında da bazı akaryakıt depolama tesisleri vardır. Kıyı açığında bir başka terminale yanaşan tankerlerin boşalttığı akaryakıtla dolan tanklar, İncirlik’teki ABD hava üssünün gereksinmesini karşılamak amacıyla kurulmuştur.

Yumurtalık kıyılarına yazla birlikte çevre ilçelerden büyük bir akın başlar. Kumsallarla kaplı kıyı şeridinde bazı kamu kuruluşlarına ve özel sektöre ait birçok tatil sitesi, konut ve kamp alanı vardır. Kampçılardan alınan kira bedeli, Yumurtalık Belediyesi’ ne önemli bir gelir bırakır. İncirlik üssündeki ABD’liler de bu kıyıda kendilerine ayrılan bir alanda kamp kurarlar.

Eski bir yerleşim alanı olan yöre, ilkçağda Kilikya bölgesinin sınırları içindeydi. IÖ 7. yüzyılda Kilikya Krallığı, IÖ 6. yüzyılda Persler, daha sonra Makedonya Krallığı ve Selevkoslar tarafından yönetildi. İÖ 2. yüzyılda korsanların eline geçti. İÖ 67’de Roma’ya bağlandı. Bizans egemenliği dönemi Arapların yönetimiyle kesintiye uğradı.

Daha sonra 1336’da Memlûklerin egemenliğine girdi, 1517’de de Osmanlı Devleti topraklarına katıldı. 19. yüzyılın ilk yarısında bir süre Mısır valisi Kavalalı Mehmed Ali Paşa’nın oğlu İbrahim Paşa’nın yönetiminde kaldı. Bu sırada Mısırlıların Çukurova’ya girmesine engel olmak isteyen İngiliz donanması Yumurtalık kıyılarına başarısız bir çıkarma yaptı. 19. yüzyıl sonlarında Cebelibereket sancağının Payas kazasına bağlı bir nahiye olarak yönetilen yöre, Cumhuriyet döneminde Ceyhan ilçesine bağlandı ve 1959’da ilçe yapıldı.

İskenderun Körfezi kıyısında yer alan ilçe merkezi, ilkçağda Aigai adıyla anılan önemli bir liman kentiydi. Daha sonra Roma’nın Akdeniz kıyısındaki başlıca askeri deniz üslerinden biri durumuna geldi. Bizans döneminde bir piskoposluk merkezi olarak önem kazandı. Ortadoğu ile Avrupa arasındaki ticarette önemli bir yer tuttuğu 13. yüzyılda Ceneviz, Venedikli, Suriyeli ve Fransız tüccarların buluşma yeriydi. İtalyan gemici ve tüccarlar tarafından Lagozzo ya da Laiazzo ve Ajazzo olarak anılan yerleşmenin adı zamanla Ayaş’a dönüştü. Ünlü gezgin Marko Polo Çin’e giderken 1271’de buradan geçti. I. Süleyman (Kanuni) 1536’da bir gözetleme kulesi yaptırdı ve eskiden Ermenilerin yaptığı şatoyu onarttı. Asya ile Avrupa arasındaki ticaret yolunun Afrika’nın güneyinden geçmesi zamanla Ayaş’ın eski önemini yitirmesine yol açtı. 19. yüzyıl sonlarında nüfusu yaklaşık 600 olan yerleşmenin adı Cumhuriyet döneminde Yumurtalık olarak değiştirildi. Günümüzde yazın kalabalıklaşan bir sayfiye görünümünde olan kasaba, nüfus açısından ilin en küçük ilçe merkezidir. İl merkezi Adana’ya uzaklığı 81 km’dir.
İlçede yer alan başlıca tarihsel yapılar antik Aigai kenti kalıntılarıdır. Bu kalıntılardan en önemlileri Ayaş (Kestanbol) Kalesi ve Ayaş sukemerleridir. Yumurtalık kasabasının karşısındaki küçük adada yer alan ve Kız Kaleci adıyla anılan kale kalıntısının Cenevizlere ait olduğu sanılmaktadır.
Yumurtalık Belediyesi 1959’da kurulmuştur. Nüfus (1990) ilçe, 20.957; kasaba, 3.583.

Resmi Site: YUMURTALIK KAYMAKAMLIĞI