Osman II, GENÇ OSMAN

(d. 3 Kasım 1604, İstanbul - ö. 20 Mayıs 1622, İstanbul),
Osmanlı padişahı (hd 1618-22). Devlet kurumlarına ve Yeniçeri Ocağı’nda reform yapma girişimi başarılı olmamıştır.

I. Ahmed’in oğluydu. Annesi Mahfiruz Sultan’dı. İyi bir öğrenim gördü. Amcası I. Mustafa’nın akli dengesizliği nedeniyle, ileri gelen devlet adamlarınca genç yaşta tahta çıkarıldı (26 Şubat 1618). Bu sırada İran’la yürütülen savaş Nasuh Paşa Antlaşması’nı (1612) temel alan bir antlaşmanın imzalanmasıyla sona erdi (26 Eylül 1618). Batıda ise Lehistan (Polonya) ile Kırım Hanlığı’nın karşılıklı saldırıları ve görevden alınan Boğdan voyvodası Gaspar’ın ayaklanarak Lehistan’a sığınması yüzünden gergin bir ortam doğdu.

Özi beylerbeyi İskender Paşa, Leh soylularından destek alan Gaspar’ı Yaş’ta büyük bir bozguna uğrattı (1620) ve Tuna’yı geçmeye çalışan Leh kuvvetlerini yok etti. Bu başarıdan cesaret alan II. Osman, Sadrazam Güzelce Ali Paşa’nın da etkisiyle, yeniçerilerin ve sipahilerin hoşnutsuzluğuna karşın Lehistan seferine çıkmaya karar verdi. Sefere çıkmadan önce kardeşi Mehmed’i öldürtmesi (Ocak 1621) yeni tepkilere yol açtı. Mayıs 1621’de İstanbul’dan ayrıldıktan sonra Hotin’e kadar ilerledi. Ama büyük kayıplara karşın bir başarı elde edemedi ve Lehistan’ın isteği üzerine barış yaptı (6 Ekim 1621). Böylece sınırlarda bazı değişiklikler yapıldı ve Hotin Kalesi Boğdan’a geri verildi.

II. Osman seferden dönüşünde devlet kurumlarında, özellikle de disiplinsizliğini yakından gördüğü Yeniçeri Ocağı’nda yeni düzenlemeler yapma yoluna gitti. Bu amaçla Anadolu, Suriye ve Mısır’dan asker toplanması için gizli fermanlar yolladı. Bu arada yeniçerileri sıkı bir biçimde denetlemesi, maaş ve bahşişlerde kısıntı yapması, devlet merkezini Bursa’ya taşımak istemesi ordu içindeki gerginliği artırırken şeyhülislamın yetkilerini ve ilmiye sınıfının arpalıklarını kısması, ulemanında kendisine karşı tavır almasına yol açtı. Ardından hacca gitme kararını açıklaması üzerine, bu bahaneyle Suriye’ye geçip yeni ordunun başında geri dönme niyetini anlayan yeniçeriler ayaklanarak (18 Mayıs 1622) hacca gitmekten vazgeçmesini ve bu girişime ön ayak olan devlet adamlarının kendilerine teslim edilmesini istediler. II. Osman, yeniçerilerin bu isteklerini reddetti.

Şeyhülislamın hacca gitmekten vazgeçmesi için verdiği fetvayı da yırtarak bu davranışı gösteren ilk ve tek Osmanlı padişahı oldu. Yeniçerilerin sarayın kapısına dayanmalarından sonra Sadrazam Dilaver Paşa ile Kızlarağası Süleyman Ağa’yı ayaklanmacılara teslim ettiyse de, tahttan indirilerek yerine I. Mustafa’ nın yeniden padişah ilan edilmesini önleyemedi (19 Mayıs). Bunun üzerine Ağa Kapısı’na sığındı. Ertesi gün Yedikule Zindanı' na götürüldü ve Sadrazam Davud Paşa’nın buyruğuyla boğularak öldürüldü.

II. Osman üzerine yazılmış birçok monografi arasında çağdaşı Tûgi’nin Vakayi-i Sultan Osman'ı ile Emir Osman’ın Mesirü’l Ahzân fi Makteli's Sultan Osman'ı sayılabilir. Fârisi mahlasıyla şiirler yazan ve bir Divan'ı bulunan II. Osman’ın yaşamı, A. Turan Oflazoğlu’nun tiyatro oyunu II. Osman'a da (1979) konu olmuştur.