AVARLAR

III.-IX. yy.’lar arasında Asya ve Avrupa'da önemli rol oynamış olan eski türk boyu.
Çeşitli yabancı kaynaklarda birbirinden çok değişik adlarla anılırlar: Juan-juan, Ju-jan (Çin); Avaroi, Avareis, Avares, Garamantlar, Hunnoi, Khun- ni, Kotzegeroi, Ombroi, Pseudavaroi (sahte Avarlar), Skalavoi, Uar, Zabender (Bizans); Avarı, Avares (Latin); Abhar (Süryani); Avari, Avare, Obri, Obre (Slav). Ancak, bizanslı tarihçiler Avar sözcüğünü yalnız Avarlar’ı değil, kimi zaman Hunlar'ı belirtmek için de kullandılar.

Avar tarihi, Asya’da lll-VI. yy.'lar ve Avrupa’da VI.-IX. yy.'lar arası olmak üzere ikiye ayrılır. Hun ya da Hiung-nu İmparatorluğu çöktükten sonra (i. S. III. yy.) Orta Asya'da bağımsız bir devlet (kabileler konfederasyonu) kuran Avarlar, gitgide güçlenerek Irtış ırmağından Kore yarımadasına kadar uzanan bir alanda, eski Hun imparatorluğu topraklarının büyük bölümünü kendi egemenlik sınırları içine aldılar (V. yy. başları): 458'de Çinliler’e yenilerek kuzeye doğru çekilen Avarlar, iki yıl sonra Turfan krallığı na saldırıp kral Gançev'i öldürdüler (460). Bumin Kağan önderliğinde Avarlar'a karşı ayaklanan Göktürkler, bağımlı bulundukları imparatorluğu yıkarak yerine Göktürk devletini kurdular (552).

Bumin Kağan’a boyun eğmek istemeyen avar boylarının bir bölümü Çin'e sığınıp ulusal benliklerini yitirirken, bir bölümü de batıya göçtü. Batıya göçenler önce Doğu Roma imparatoru Justinianos'un ordusunda paralı asker olarak görev yapıp birçok sefere katıldılar. Daha sonra bugünkü Yugoslavya' dan Almanya'ya kadar uzanan bölgede egemenlik kurdular ve Tuna boylarında oturan Slavlar ile Karadeniz kıyılarında yaşayan Bulgarlar'ı yönetimleri altına aldılar. Bayan Kağan döneminde Adriya ile Baltık denizleri ve Elbe ile Dniepr ırmakları arasındaki geniş bölgeyi egemenlik sınırlarının içine alarak güçlerinin doruğuna ulaşan Avrupa Avarları, Doğu Roma'ya karşı düzenledikleri bir seferde uzun bir kuşatma sonunda İstanbul surları önünden geri döndüler (626). Birçok slav kabilesinin denetimlerinden çıkması üzerine Tuna ile Tisza akarsuları arasında kalan Macaristan ovasını anayurt edinip, imparatorluğu bu sınırlar arasında yaşatmaya çalıştılarsa da Charlemagne karşısında büyük bir yenilgiye uğramaları sonucu (796) bir daha toparlanamadılar,IX. yy. başlarında son Avarlar da Charlemagne'ı kral tanıyarak hıristiyanlaştılar (805) ve ulusal benliklerini yitirdiler.