GEÇİŞME

a. Geçişmek eylemi.
—Dilbil. Yeni bir sözlük birimi oluşturmak üzere iki sözcüğün birbirini bulaşma yoluyla etkilemesi.

—Fiz. ve Kim. Geçişme basıncı, aynı çözücüde çözünen bir maddenin farklı derişimlerde çözeltiler içeren iki bölümü arasındaki basınç farkı; bu iki bölüm, yalnızca çözücü moleküllerini geçiren yarıgeçirgen bir zarla birbirinden ayrılmıştır. (Bk. ansikl. böl.)

—Fizs. kim. Seyreltik çözeltideki bir çözücüyü, seçimli geçirgen bir zar arasından derişik bir çözeltiye aktarma. (Bk. ansikl. böl.) [Eşanl. OSMOZ.]

—Fizyol. Dışa geçişme, erimiş durumdaki mineral iyonlarının ve moleküllerin canlı bir hücreden, o hücreyi çevreleyen sıvı ortama geçmesi. (Çeşitli fizyolojik mekanizmalarla çok sıkı denetlenen dışa geçişme, bir cismin hücre zarının iki yanında eşit yoğunluğa erişmesine asla yol açmaz.)

—Kim. Elektrikle geçişme, iyonlar içeren bir sıvının elektrik alanı etkisiyle gözenekli bir diyaframdan geçmesi. (Eşanl. ELEKTROOSMOZ.) [Bk. ansikl. böl.]

—Telekom. işaretlerin ya da darbelerin geçişmesi, birçok kaynaktan gelen işaretlerin, işaret öğelerinin ya da darbelerin ardışık ve dönemsel olarak ortak bir kanaldan iletimi.

—TV. Satırların geçişmesi, satır satır görüntü çözümleyen bir sistemde, tek bir görüntü oluşturmak için önce çift sayılı satırları içeren örünün ve ardından tek sayılı satırları taşıyan ikinci örünün iletimi. (Satırların geçişmesi, parıltıyı azaltmayı sağlar.)

—ANSİKL. Biyol. Geçişme, çözünür tuzların ve sıvıların yarıgeçirgen hücre zarından geçmesinde önemli rol oynar. Ama, birçok durumda, zarın nitelikleri geçişme yasalarına aykırı olgulara olanak verir. (EPİKTEZ.)

—Fiz. ve Kim. Bir çözücüde çözünen bir maddenin C, ve C2 gibi düşük derişimli çözeltiler içeren iki bölümü arasındaki geçişme basıncı AP = (C2-C,) RT/V bağıntısı ile ifade edilir; bu bağıntıda R ideal gaz değişmezini, T termodinamik sıcaklığı, V çözücünün bir molünün kapsadığı hacmi (burada çözeltinin C derişimi, çözünen maddenin mol sayısının, çözücünün mol sayısına oranıdır) gösterir. Bölümlerden birinin arı bir çözücü içerdiği durumda geçişme basıncı Van’t Hoff yasasıyla verilir: AP = nRT/V. Buradan, çözeltide bulunan çözünen maddenin mol sayısını, V de çözeltinin hacmini gösterir Geçişme basıncının ölçümü, çözünmüş bir cismin molekül kütlesinin bulunmasını sağlar. (GEÇİŞİMÖLÇÜM.)

—Fizs. kim. Kimi zarlar, çözeltinin suyunu geçirmelerine karşın, çözeltide bulunan çözünmüş maddeleri geçirmez. Zarın bir yanı su, diğer yanı çözeltiyle temas ettiğinde arı sudan çözeltiye doğru bir geçişin oluştuğu gözlenir. Buna, geçişme olayı denir. Ters geçişme, olağan geçişmenin ters yöne dönüştürülmesidir. Bu olay, derişik çözeltiye, geçişme basıncının üzerinde bir basınç uygulanarak meydana getirilir. (Bu tür bir ayırma yönteminden özellikle suyun işlenmesinde ya da tuzunun giderilmesinde, meyve sularının derişikleştirilmesinde yararlanılır.)

—Kim. Elektrikle geçişme ilk kez 1808’de Reuss tarafından gözlendi. Gözenekli boş bir kap, su dolu başka bir kaba daldırılır, bu boş kabın içine ve dışına iki elektrot yerleştirilirse, elektrotlar arasındaki gerilim, belirli bir basınç farkı yaratarak suyun dıştaki kaptan içteki kaba geçmesini sağlar. Bu olayın nedeni şudur: içteki kabın her gözünün çeperi, belirli işarette iyonlar taşır. Çeperin hemen yanında ise sıvıda ters işaretli yükler taşıyan parçacıklar, dengeleyici iyonlardan yayınık bir katman (toplam elektriksel yansızlık ilkesi) oluşturur Çeperin yüzeyine koşut bir elektrik alanı uygulandığında devinimli dengeleyici iyonlar, sıvıyı sürükleyerek yer değiştirme eğilimi gösterir. Elektrikle geçişme, turba ve odunun kurutulması, derinin tabaklanması, kaolenin arılaştırılması ve kâgir duvarların kurutulması gibi değişik alanlarda kullanılır.