Rio de Janeiro

Brezilya’nın güneydoğu kesiminde eyalet (estado).

Yüzölçümü 44.268 knr'dır; bunun 960 knf’sini kıyı lagünleriyle öbür iç sular oluşturur. Yönetim merkezi Rio de Janeiro kentidir.
16. yüzyılda bir yönetim birimi olarak düzenlendi. Rio de Janeiro kentinin 1834’te ayrı bir tüzel kimlik kazanmasından sonra, yönetim merkezi 1835’te Niteröi’ye taşındı. Brezilya’da cumhuriyetin ilan edildiği 1889’da eyalet yapıldı. Ertesi yıl eyalet merkezi olarak seçilen Teresöpolis, bu konumunu 1902’de Niteröi’ye bıraktı. 1960’ta Brezilya başkentinin yeni kurulan Brasılia kentine taşınması üzerine, Rio de Janeiro Federal Bölgesi Guanabara adıyla bir eyalete dönüştürüldü. 1975’te komşu iki eyalet birleştirildi ve Rio de Janeiro kenti yeni eyaletin merkezi oldu.

Bölgenin ekonomisini ayakta tutan şeker üretiminin yerini 19. yüzyılda kahve üretimi aldı. Brezilya İmparatorluğu’nun yönetici kesimini oluşturan Paraıba Vadisinin toprak sahipleri, köleliğin kaldırılmasına (1888) değin kahveden büyük kazançlar sağladı.
Eyalet yüzey şekilleri bakımından üç bölgeye ayrılır: Ova ya da kıyı düzlüğü, dağlık bölge ve iç plato. Kıyı düzlüğü Frio Burnucabo, Saquarema ve Grande Adasınınilha karşısındaki kıyıda, yer yer denize doğru uzanan kayalıklarla kesintiye uğrar ve Serra do Mar’ın denize yaklaştığı batıya doğru daralır. İklimin sıcak ve nemli olduğu kıyılarda yazları sağanaklar görülür. Kışları güneyden soğuk hava kütleleri gelir. Ortalama sıcaklık genellikle 22°C’nin üzerindedir. Dağlık bölge Serra do Mar’m bir bölümüyle, daha içerilerdeki Mantiqueira Dağlarının bir bölümünü kapsar. Yükseklik nedeniyle ortalama sıcaklığın 20°C’nin altında olduğu bu bölgede Petröpolis, Teresöpolis ve Nova Friburgo gibi önemli turistik tatil yöreleri vardır. Bölgenin en yüksek dorukları Örgâos Dağları ve Agulhas Negras Doruğunda (pico) 2.750 m’ye ulaşan Itatiaia Masifinde yer alır. İç plato bölgesini boydan boya aşan Paraıba do Sul Irmağı Atlas Okyanusuna dökülür.
1950’lerde başlayan yeniden ağaçlandırma çalışmalarıyla Tijuca Ormanı koruma altına alınmış, Örgâos Dağları ve Itatiaia Masifinde ulusal parklar oluşturulmuştur.

Rio de Janeiro kentleşme oranı yüksek eyaletlerden biridir. Nüfusun büyük bölümünü Katolikler oluşturur. Eğitim ve sağlık hizmetleri oldukça gelişmiştir. Eyalet gelirinin altıda birini tarım, üçte birini sanayi, yaklaşık yarısını da hizmet sektörü sağlar. Başlıca sanayi dalları metalürji, basımcılık, gemi yapımı, petrol arıtımı, dokuma, gıda ve kimyasal madde üretimidir. Tarım ürünlerinin başında şekerkamışı, portakal ve muz gelir.
Rio de Janeiro eyaletinde 60’tan fazla müze, 300 kadar sinema ve tiyatro, 30 kadar da radyo istasyonu vardır. Nüfus (1991 geç.) 12.548.108.

Rio de Janeiro

kısa adı RİO. Brezilya’da, Rio de Janeiro eyaletinin (estado) yönetim merkezi liman kenti.

Atlas Okyanusu kıyısında yer alır. Guanabara Körfezinin (baıa) güneybatı kesimine bakan kıyı dağlarının yamaçlarını ve dar bir kıyı ovasını kaplar. Kent alanının yüzölçümü 1.171 knf. metropoliten alanın yüzölçümü 6.464 kmTdir. 1568’de bir ortaçağ kalesi olarak kuruldu. 1763-1960 arasında Brezilya’nın başkenti olarak kaldı. Büyük ve modern bir kent durumuna gelmesinde Sâo Paulo ve Minas Gerais gibi gelişmiş eyaletlere yakınlığı ve limanının son derece elverişli oluşu da önemli rol oynadı.

Okyanustan etkilenen nemli ve tropik bir iklimi vardır. Ortalama sıcaklık kışın (temmuz ortalarından eylül ortalarına değin) 20°C’yi, yazın (aralık ortalarından mart ortasına değin) 26°C’yi bulur. Yıllık ortalama yağış miktarı 1.100 mm’dir.

Sâo Paulo’dan sonra Brezilya’nın ikinci büyük imalat merkezi olan kentin başlıca sanayileri ecza maddeleri, giysi, ayakkabı ve cam eşya üretimi, inşaat, metalürji, gıda ve tütün işleme, basım ve yayım işleri ile gemi yapımıdır. Bununla birlikte ekonominin en önemli dalı hizmet sektörüdür. Turizm ve öteki dinlence hizmetleri de önemli bir gelir sağlar. Aynı zamanda ticari ve mali bir merkez olan kent ve metropoliten alanı, birçok şirketin yönetim merkezini, büyük bankalan ve ülkenin en büyük borsalanndan birini barındırır. Önemli bir ihracat ve ithalat kapısı olan Rio de Janeiro limanı Brezilya’nın güney, kuzeydoğu ve güneydoğusunu içine alan geniş bir bölgeye hizmet verir.

Rio de Janeiro kuzey, orta ve güney olmak üzere üç ana kesime ayrılır. Kuzey kesiminde Maracanâ Stadyumu, Ulusal Güzel Sanatlar Müzesi ve Nossa Senhora da Penha (Kayaların Meryem Anası) adlı kilise yer alır. Gökdelenler, borsa binası, belediye ve eyalet yönetim binaları, büyük kütüphaneler, müzeler ve tiyatrolar ise aynı zamanda iş merkezi olan orta kesimde bulunur. Yarımay biçimli kumsalı boyunca otel, cafe, gece kulübü, lokanta, tiyatro ve barların sıralandığı ünlü Copacabana, güney kesim içinde kalır. Bu kesimde ayrıca Corcovado Dağındaki (morro) Andlar’ın Mesihi Heykeli ve Rodrigo de Freitas Gölü vardır. Nüfusun büyük bölümü kentin tepelik bölümü ile bataklık kıyıları kaplayan gecekondu mahallelerinde (favela) yaşar.

Birçok üniversite, enstitü ve çok sayıda yetişkin eğitim merkezinin bulunduğu kentin öteki kültür kurumlan arasında Brezilya Bilimler Akademisi, Belediye Tiyatrosu, Ulusal Kütüphane ve Ulusal Müze sayılabilir. Kentte her yıl düzenlenen dünyaca ünlü karnaval çok sayıda turist çeker.
Guanabara Körfezi üzerindeki 14 km’lik Costa e Silva Köprüsü ile 1979’da hizmete açılan metro, metropoliten alan içindeki ulaşımı büyük ölçüde rahatlatmıştır. Galeao Havalimanı Governador Adasındadır. Nüfus (1991) kent, 5.336.179; metropoliten alan, 9.600.524.