Ayastefanos antlaşması

1877 -1878 Osmanlı-Rus savaşı’nın (Doksanüç harbi) sonunda imzalanan barış antlaşması (3 mart 1878).

Plevne düştükten sonra rus kuvvetlerinin Edirne’ye doğru ilerlemesi üzerine Osmanlı devleti mütareke istedi. Rus orduları başkomutanı grandük Nikolay barış esaslarının mütarekeyle birlikte görüşülmesi koşuluyla bu isteği kabul etti. 31 ocak 1878'de Edirne’de imzalanan mütarekenin hükümleri, aşağı yukarı Ayastefanos antlaşması’nın esaslarını kapsıyordu. Mütareke koşullarının siyasi dengeyi Rusya lehine bozması Avrupa devletlerini, özellikle Ingiltere'yi harekete geçirdi. İngiltere Rusya'ya karşı bir gösteri yapmak amacıyla donanmasını Marmara’ya gönderdi. Ruslar da buna karşılık karargâhlarını Ayastefanos'a (Yeşilköy) taşıdılar ve İngiliz donanmasının İstanbul limanına girmesi halinde, kente askeri birlik göndereceklerini bildirdiler.

Bu durumun ortaya çıkardığı bunalım, İngiltere’nin Rusya’ya güvence vermesi ve Ruslar’ın da İstanbul’a asker sokmaktan vazgeçmesiyle çözüldükten sonra barış görüşmeleri Ayastefanos’ta başladı. Osmanlı devleti adına hariciye nazırı Saffet Paşa ile Berlin sefiri Sadullah Bey'in (Paşa); Rusya adına da kont İgnatiyev ve Nelidov’un katıldığı barış görüşmeleri, barış esasları önceden kararlaştırıldığından uzun sürmedi, ikisi dışında (altı savaş gemisinin harp tazminatı olarak Rusya’ya verilmesi ve antlaşmaya Avrupa devletlerince itiraz edilirse Osmanlı devletinin de Rusya'nın yanında antlaşmayı savunması) rus istekleri kabul edildi. 29 maddeden oluşan antlaşmaya göre:

• Karadağ, Sırbistan ve Romanya ba ğımsızlık ve toprak kazanıyor;
• kuzey'de Tuna’ya, doğu’da Karadeniz’e, güney’de Ege’ye, batı’da Arnavutluk’a dayanan ve Avrupa’daki osmanlı topraklarını ikiye ayıran büyük bir Bulgaristan prensliği kuruluyor;
• Bosna-Hersek’in Rusya ile Avusturya’nın kararlaştıracakları biçimde yönetilmesi kabul ediliyordu.

Ayrıca Osmanlı devleti Tesalya ile Arnavutluk'ta yapacağı ıslahat konusunda Rusya ile görüşmeyi, Rusya'ya ödeyeceği harp tazminatının (bir milyar dört yüz on milyon ruble) bir bölümüne karşılık Ardahan, Kars, Batum, Beyazit ve Dobruca'yı Rusya’ya bırakıyordu. Ayastefanos antlaşması’nın hükümleri, Balkanlar’da ortaya çıkan durumu çıkarlarına aykırı bulan İngiltere ve Avusturya’nın girişimiyle toplanan Berlin kongresi’nde yeniden ele alındı ve bir ölçüde hafifletildi.