JEANNE D’ARC

(azize), Orleans bakiresi denir,
fransız kahraman
(Domrömy 1412 - Rouen 1431).

Domremyli yoksul bil köylü ailesinin kızıydı. 13 yaşındayken tan rısal sesler duyduğunu, bu seslerin ken dişine ingilizler tarafından kuşatılmış olar Orlâans kentini kurtarması buyruğum verdiğini ileri sürdü. O sırada Fransa, kre Charles VI'nın delirmesi, Azincourt.yenil gisi ve Armagnaclar'la Bourgognelula arasındaki çatışma sonucu, çok zor bir dönem geçiriyordu. Troyes antlaşması (1420) uyarınca Charles VI'nın oğlu tahttan uzaklaştırılmış, İngiltere kralı lehine, yönetimi Fransızlar ile ingilizler arasında paylaştıran bir çifte monarşi kurulmuştu.

Jeanne, Domremy yakınlarındaki Vaucouleurs kalesine giderek, kale komutanı Robert de Baudricourt'dan, kendisini o sırada Chinon'da bulunan Fransa kralına götürecek bir birlik vermesini istedi. Uzun çabalar sonucu Baudricourt'u ikna ederek Chinon’a gitti (1429); Charles VII ile görüştü, ona Reims'de Fransa kralı olarak taç giydirmek üzere Tanrı tarafından görevlendirildiğini bildirdi; kralı, transız tahtının yasal sahibi olduğuna inandırdı. Din adamları ve tanrı bilimciler tarafından da sorguya çekildikten sonra, iddialarının doğru olduğu sonucuna varıldı, emrine bir askeri birlik verildi.

Jeanne İngiliz kuşatması altındaki Orleans kentine girdi, kentin kurtarılmasında belirleyici rol oynadı (1429). Daha sonra ingiliz-bourgogne ortak kuvvetlerine karşı zaferler kazanarak ulusal duyguların canlanmasını sağladı. Charles Vll’yi Reims’e götürerek taç giydirdi. Böylece Charles VII, kral olarak saygınlığını kazanmış oldu; ancak Jeanne’in zaferleri de sona erdi. Kral görüşmelere oturarak, askeri başarıların etkisini azaltan bir siyaset izlemeye başladı. Diplomatik girişimlerin hesaplı bir biçimde ağırdan alınması, Jeanne d'Arc’ın eylemini köstekledi. Paris önünde yapılan savaşta yaralanan Jeanne yenildi; daha sonra önemsiz hedeflere yönelmek zorunda kaldı.

Bourgognelular'ın kuşattığı Compiegne kentini kurtarmaya çalışırken, bourgognelu Jean de Luxembourg tarafından yakalandı, ingilizler’e satıldı (1430). Rouen şatosu'na hapsedildi. İngiliz yanlısı, Beauvais piskoposu Pierre Cauchon'un başkanlığındaki bir Engizisyon mahkemesi'ne çıkartıldı. Sapkınlık suçlamasıyla, avukatsız olarak yargılandı (1431). Sapkın ilân edildi ve Rouen'da, Vieux-Marche alanında yakıldı (30 mayıs 1431).

Tutsaklığı sırasında Jeanne d’Arc’ı kurtarmak için hiçbir girişimde bulunmayan Charles VII, 1450’de Rouen'ı ele geçirdiğinde, davanın ve infazın yeniden gözden geçirilmesi için bir soruşturma açtı; Jeanne DArc'a saygınlığı geri verildi (1456).
XIX. yy.’da Jeanne'ın ünü şaşırtıcı biçimde arttı, Kilise tarafından azize ilan edildi (1920). Jeanne dArc günü, Fransa'da ulusal bayram olarak kutlanır.

—Ed. Jeanne d'Arc birçok yazara esin kaynağı oldu. Charles Peguy ona iki tiyatro yapıtı adadı: üç oyundan (Domremy, les Batailles, Rouen) oluşmuş bir dram olan Jeanne d'Arc (1897) ve le Mystöre de la charitd de Jeanne d’Arc (1910). Ayrıca bir şiir (la Tapisserle de salnte Genevieve et de Jeanne dArc, 1912) yazdı. R Claudel'in Jeanne au bûcher (Bk. Jeanne d'Arc au bûcher) adlı oratoryosu, daha sonraki edebiyatı Audiberti’nin Pucelle’i (1950), J. Anouilh'in l'Alouette'i (1953) etkiledi. Jeanne d’Arc sinemada da canlandırıldı: C. Dreyer'in Jeanne d'Arc'ın tutkusu (la Passion de Jeanne d’Arc) adlı filmi.
Alman edebiyatında, Schiller'in Die Jungfrau von Orleans (1801) adlı tarihsel trajedisi sayılabilir.
İngiliz edebiyatında Shakespeare Jeanne d’Arc’dan küçültücü bir anlatımda söz eder (Henry VI). Daha sonra şairler Southey ve Ouincey yapıtlarında onu yücelttiler; G. B. Shaw da Ermiş Jeanne (Saint Joan, 1923) adlı oyununda Jeanne d'Arc'ı özgün bir kişi olarak canlandırdı.

—Müz. Jeanne d’Arc çeşitli operalara konu oldu; bunların arasında Verdi (1845) Çaykovskiy (1881) ve A. Honegger'in (Bk. Jeanne d'Arc au bûcher) yapıtları sayılabilir.

—Ikonogr. Jeanne d’Arc’ın yaşarken yapılmış tek başresmi, Paris parlamentosu' nun bir kütüğünde sayfa kenarına modelsiz olarak tüy kalemle çizilmiş bir desendir (Archives nationales). Daha sonra şu yapıtlar sayılabilir: XV. yy. sonundan kalma tek bir minyatür (ay y.); Jeanne d’Arc olup olmadığı tartışmalara yol açan, taştan, zırhlı bir baş (Boston); Charles VII’nin Orleans köprüsünde yaptırdığı anıt (1562’de yıkıldı); Champion des Dames ve Vigiles de Charles Vll'de yer alan minyatürler (Bibliothöque nationale, Paris); Antoine du Four’a ait bir elyazmasındaki başka bir minyatür (Nantes); Orleans tarih müzesi’nde bulunan bir İsviçre duvar halısı (1435'e doğr).

Daha sonraki ikonografi hemen hemen tümüyle XVI. yy.'dan kalma bir portreden (ay. y.) esinlenmiştir: Vignon'un, Chapelain'in la Pucelle adlı kitabını resimleyen bir dizi duvar halısı için yaptığı desenler; XVII. ve XVIII. yy’dan kalma anonim tuvaller (Châteaudun, Orleans); halka yönelik resimler; daha sonra ingres’in (Jeanne Charles Vll'nin taç giyme töreninde, Louvre), Bastien-Lepage’ın (New York), Flandrin, Rossetti, Boutet de Monvel ve M. Denis’in tabloları; Foyatier (Orleans), Fremiet (Paris, Pyramides alanı) ve P Dubois’nın (Reims ve Paris, Saint-Augustin alanı), Jeanne d’Arc’ı ata binmiş olarak betimleyen heykelleri; oğul Gois (Orlâans), prenses Marie d'Orlâans (Orlöans, Versailles), Rude (Jeanne tanrısal sesleri dinlerken, Louvre), Chapu (Jeanne dua ederken, ay. y.) ve Merciâ’nin (Domrömy) Jeanne d’Arc’ı ayakta betimleyen heykelleri.