Jeanne d'Arc,
(1412 - 30 Mayıs 1431)
(İngilizce'de Joan of Arc, Türkçe'de bazen sadeleştirilerek Jan Dark şeklinde de yazılır.) Yüzyıl Savaşları boyunca İngiltere'ye karşı ülkesi Fransa'ya memleketi Lorraine'deki cephelerden başlayarak manevi anlamda büyük destek olan ve sonradan ünü Fransa'nın dört bir yanına yayılmış bir Fransız Katolik azizesidir Fransızların millî kahramanıdır. Fransa ve İngiltere arasında süregelen Yüzyıl Savaşları henüz bittiği sıralarda, savaşın acılarının dinmesinin beklendiği bu yıllarda, İngilizler, Fransa'nın yönetimini ele geçirmek üzeydiler. İngiltere, kartlarını iyi oynuyor ve Fransa, çıkmaza doğru sürükleniyordu. 1415'te Agincourt Savaşı'nı kazanan İngiltere Kralı V. Henry, Fransa kralının kızıyla evlenerek Fransa'nın kuzeyini denetimi altına almıştı. Yapılan bir antlaşmaya göre İngiltere kralı Fransa'nın da kralı sayılıyordu. Halk arasında Fransa'yı bir kızın kurtaracağına ilişkin yaygın bir inanç vardı. Henry'nin 1422'de ölmesinden sonra İngilizler savaşta gerilemeye başladıysa da Fransızlar'ı asıl birleştiren Jan Dark oldu.
Jeanne d'Arc,1412 yılında, Fransa'nın doğusundaki Maaş (Meuse) Irmağı üzerinde bulunan Domremy köyünde doğdu. Babası, köyün en önde gelen çiftlik sahiplerinden biriydi. Jeanne, okuma yazma bilmiyordu; ama çok dindar bir çocuktu ve küçük yaştan beri yaşadığı topraklardaki acı ve sefaleti görmeye başlamıştı.
12 Kimi kaynaklarda 13 yaşındayken St. Catherine, St. Margearet ve St. Micheal'in ruhları ile önsezi yoluyla iletişime geçmeye başladığı söylenir. Tanrı'nın onunla konuştuğunu, saraya giderek veliaht Prens Charles'ın Fransa kralı olarak taç giymesine yardımcı olmasını istediklerini, kutsal bir kaderi olacağını söylemeye başladı. Büyüdükçe de duyduğu gaipten gelen sesler ve görüntüler giderek arttı. Sonunda da ülkesini kurtarma görevinin ona verildiği ve ülkenin gerçek hükümdarına Rheims Katedrali'nde taç giydirilmesi gerektiği yolundaki inancı gittikçe kuvvetlendi. Bu, ona Tanrı'nın verdiği kutsal bir görevdi.
İçinde yaşadığı toplum ve ailesi Jeanne'nin bu fikirlerini oldukça çılgınca buluyorlardı. Basit bir köylü olan babası onu bu yoldan caydırmayı denediyse de başarılı olamadı ve Jeanne on altı yaşına geldiğinde, bölgelerini yöneten Robert de Baudricourt'un şatosuna giderek kendisine Chinon'a kadar eşlik edecek birinin verilmesini istedi. Robert, basit bir askerdi, böyle kutsal hikayelere ve bir takım aziz ve azizelerin ülkeyi kurtarma görevini küçük bir köylü kızına verebileceklerine inanacak bir kişi değildi. Alaylı bir şekilde böyle saçma şeylerle uğraşmamasını salık vererek Jeanne'yi köyüne geri gönderdi.Ama Jeanne, ilhamının samimiyetine yürekten inanıyordu ve isteğini kabul ettirmek için inatla çalıştı ve en sonunda Robert, istediği muhafızları ona verdi.
Jan Dark, 1428'de Domremy yakınlarındaki Vaucouleurs kentine giderek kale komutanı Robert de Baudricourt'a kendisini Tanrı'nın gönderdiğini söyledi ve veliahda gidebilmek için yanına bir birlik vermesini istedi. Vaucouleurs halkı, Jan Dark'a bir at, De Baudricourt da bir kılıç verdi. Erkek giysileri giyen Jan Dark, kendisine eşlik edenlerle birlikte, veliahdın yaşadığı Chinon'a doğru yola çıktı. Bu uzun yolculuk sırasında İngilizler'e ya da onlarla birlikte Fransa'ya karşı savaşan Burgonya dükünün ordusuna tutsak düşmemek için geceleri yolculuk etmek zorundaydı. Veliaht, Jan Dark'ın kendisini tanıyıp tanıyamayacağını denemek için soyluların arkasında duruyordu. Jan Dark, doğruca Charles'a yaklaşarak, "Soylu veliaht, ben sana ve senin krallığına yardım etmek için Tanrı tarafından gönderildim." dedi.
1429 yılında erkek kılığına giren, Jeanne altı askerin eşliğinde Chinon yolunu tuttu. Oraya vardığında Kral Şarl'ı İngilizlere karşı ne yapacağını bilmez bir halde çaresizlik içinde buldu ve kendini kralın meşru çocuğu olarak tanıtarak hikayesine inandırdı. Şarl, Jeanne'ye olan inancını kamuoyuna açıklayacaktı ancak tek bir şartı vardı. Jeanne Poitiers'teki din adamları kuruluna giderek orada bir sınava tabi tutulacaktı. Başarı kazanırsa, İngilizler tarafından kuşatılan Orleans şehrini kurtarmak için emrine bir ordu verilecekti. Jeanne, din adamlarının sınavını geçmeyi ve onları kendine inandırmayı başardı. Şarl'ın da verdiği sözü tutmasıyla, 28 Nisan günü, beyaz zırhlar içinde beş haçlı kılıcı kuşanarak ordusunun başına geçti. Dört bin kişilik ordu ve bir rahip grubuyla Orleans önlerine geldi ve orada Count Dunois'in kuvvetlerine katıldı. Burada bulduğu Fransız askerleri, İngiliz ordusu tarafından iyice sindirilmişti. Ama onun ilahi kaderine olan inancı askerleri de yüreklendirdi ve büyük bir güçle şehirden çıkarak İngilizlere saldırdılar ve büyük bir başarı elde ettiler. Fakat asıl zafer bir hafta süren çarpışmalar sonunda, önceleri alınması imkansız görülen Tourelles kalesinin ele geçirilmesiyle sağlandı. Jeanne d'Arc, ordunun hep ön cephesinde savaştı hatta kaleye dayanan merdivenleri önce o tırmandı. Bunu gören askerler de aşka gelerek imkansız gibi görünen bu savaşı kahramanca kazandılar. Artık Orleans kurtulmuştu.
Bu olaydan sonra İngilizler'in aldıkları darbeyle cesaretleri kırılmış ve arka arkaya bozguna uğruyorlardı. Buna karşılık genç kızın orduları zaferden zafere koşuyordu. Jeanne D'arc sonunda büyük bir sevinç ve sevgi gösterisiyle Lyons'ta karşılandı. Halk tarafından bir azize gibi görülmeye başlamıştı.
Veliahdı Fransa'nın güneydoğusundaki Reims üzerine yürümeye ve oradaki katedralde taç giymeye razı etti. 17 Temmuz 1429'da taç giyen veliaht, VII. Charles adıyla Fransa kralı oldu. Artık görevini tamamladığına inanan Jeanne, Şarl'ı Rheims'e götürdü ve 16 Temmuz günü, Şarl geleneklere göre yapılan bir törenle kutsal yağla yağlanarak taç giydi. Jeanne VII.Şarl adıyla tahta geçen kralın önünde diz çökerek ''Soylu kralım!'' diye haykırdı. ''Artık Tanrı'nın iradesi yerine gelmiş oluyor. Ben onun emirlerine ve isteklerine uyarak Orleans'ı düşmanlardan temizledim ve sizin taç giymenizi sağladım. Tanrı sizin gerçek bir kral olduğunuzu göstermiş oldu. Şimdi bütün Fransa Krallığı sizindir.'' Charles kral olmakla yetinmişti, oysa Jan Dark Paris'i de almaya kararlıydı. Kenti kuşattıysa da kralla birlikte geri çekildi. Kral ona ve ailesine soyluluk sanı verdi. Jan Dark'ın köyünden alınan vergileri de kaldırdı. Ne var ki, Jan Dark'ın ödüllerde gözü yoktu. Onun tek isteği İngilizler'i Fransa'dan çıkarmak ve savaşı sona erdirmekti.
Jeanne zaferine erişmişti ama Paris hala İngilizlerin elindeydi. Son kez, Paris'i de düşmanlardan temizlemek için Şarl'dan izin istedi. Ama Şarl, Burgondy dükünü kızdırmaktan korkuyordu. Genç kızı da durduramayacağını bildiği için bir oyun düzenleyerek onu yetersiz bir orduyla savaşa gönderdi. Cesareti bir kez daha kırılmış askerleriyle yaralanmış olarak yenilgiye uğradı. Gönlünü almak isteyen Şarl ona ve ailesine soyluluk ünvanı verdi. Köyünü de vergilerden muaf tuttu. Ama genç kızın isteği başkaydı. Birgün İngilizlerle birlik olan Burgondy (Bourgogne) Dükü Philippe'nin dost olarak bildiği Compiegne üzerine yürüdüğünü işitti ve dostlarının yardımına gitmek isterken şehrin dışına çıkar çıkmaz Lüksemburg dukasınca tutsak edildi. Sonra da Beanvois Piskoposu Pierre Cancho'nun isteği üzerine İngilizler'e satıldı. Genç kızdan intikam almak isteyen Couchon adında bir papaz da tutsak alanların arasındaydı. Couchon onun engizisyon mahkemesinde yargılanmasını istiyordu. Ama haklın gözünde bir azizeye dönüşmesini de istemediklerinden duyduğu gaipten gelen seslerin ve görüntülerin şeytanın işi olduğunu ileri sürerek onu büyücülükle suçladılar. Oldukça saçma bahanelerle vahşice yargılandı. Kral VIII. Charles ise, tâcını borçlu olduğu Jeanne d'Arc'ı kurtarmak için hiçbir çaba göstermedi.
Engizisyon hâkim yardımcısı Jean Lemaitre tarafından da desteklenen Piskopos Canchon, Jeanne Darcı dîne karşı gelmekle ve büyücülükle suçladı. Erkek kıyafetleri giymesinin cinsine hakaret olduğu ve tanrıyla kilisenin aracılığı olmadan konuştuğunu ileri sürmesinin kiliseye saygısızlık olduğu ileri sürüldü. Bu iddialara mahkeme alanında yargıca; ''Işık, yalnız senin üzerinde parlamaz.''karşılığını verdi. Muhakeme Rouen Kalesi'nde gizli olarak yapıldı ve Bu duruşmaya inançlarından vazgeçtiğini göstermek için kadın giysileriyle çıkartıldı. İngilizlerin gözetimi altında bir cezâevine hapsedildi. 24 Mayıs 1431de Saint-Quen Mezarlığı'na getirilerek bundan böyle erkek kılığına girmeyeceğine halkın önünde yemin ettirildi. Ne var ki cezâevinde gardiyanların saldırıları karşısında kendini korumak için yeniden erkek kılığına girmek mecburiyetinde kaldı. Piskopos Canchon bunu kiliseye karşı gelmek olarak nitelendirdi. Paris Üniversitesi'nden de görüş alınarak suçlamalara hukuksal bir kılıf hazırlanmak istendi. Sonunda Jeanne'ye zorla bütün suçlamaları kabul ettiğini yazan bir belge imzalatıldı ve 30 mayıs 1431de Rouen şehrinin Vieux-Marchè Meydanı'nda diri diri yakılarak öldürüldü. Jeanne, infaz töreni başlamadan hemen önce çevredekilerden bir haç istedi. Bir askerde iki sopayı birleştirerek yaptığı haçı ona uzattı. Alevler vücudunu sarmaya başladığı zaman elindeki haçı dudaklarına götüren Jeanne'nin son sözü, ''İsa'' oldu.
Bu olayın ardından Rouen'i geri alan VII. Charles (Kral Şarl), Jeanne Darcın öldürülmesi üzerine soruşturma açtırdı. Muhâkemede yüz on beş şâhit dinlendi. Nihayet 1456da J. d'Arc'ın adını temize çıkardı. "Orleans Bakiresi" adıyla Fransa' nın yurtseverlik simgesi haline gelen Jeanne d'Arc, 1919 [Kimi kaynaklarda 1920] yılında da Papa XIV. Benedict, bu köylü kızının adını Katolik kilisesince kutsanan azizeler arasına geçirdi.
Ölmeden önce ve öldükten sonra adını korumak için görülmüş tüm mahkeme kayıtları bugün Fransa Millî Kütüphanesi'nde saklanmaktadır. Yaşadığı tarihteki diğer kişiler ile kıyaslandığında, hakkında en çok şey bilinen kişilerden biridir. Jan Dark, bugün Fransa'nın en önemli azizelerinden ve kutsal ikonlarındandır. Hayatı, edebiyatta ve sinemada yoğun şekilde konu edilmiştir.
J. Dark'ı temsil eden çok sayıda minyatür, duvar halısı, tablo vardır. Ayrıca onun hayâtı Fransız ve diğer ülke edebiyatlarında da edebî eserlere konu olmuştur. Tiyatro sahnelerinde ve sinema oyunlarında J. Dark'ı çeşitli yönleriyle canlandırmışlardır. J. Dark'ı Fransızlar bir hürriyet kahramanı olarak tanırlar. Fransa'da, Orleans Kalesi'nin İngilizler'den kurtarıldığı 8 Mayıs 1429 gününü anmak için, her yıl mayıs ayının ikinci pazarı ulusal bayram olarak kutlanmaktadır.
Jeanne d'Arc
