Para Talebinin Miktar Teorisi ve Fisher Yaklaşımı!
Paranın sadece bir
değişim aracı olarak kabul gördüğü para talebinin miktar teorisi 1900'lü yıllarda ABD'li iktisatçı Irving Fisher tarafından geliştirilmiştir. Miktar teorisinin kaynağı
özdeşlik niteliği taşıyan değişim denklemine dayanır.
Değişim denklemi para arzı ile toplam harcamalar arasında bağlantı kuran bir özdeşlik olarak tanımlanır.
Paranın dolaşım hızı
(V) ise 1 birim paranın ortalama olarak yılda kaç defa el değiştirdiğini gösteren katsayıyı ifade eder.Bu bağlamda toplam harcamalarla
(TS) para miktarı
(M) arasındaki bağlantı
MxV'nin TS'ye denk olduğu biçiminde ifade edilebilir. Söz konusu bağlantı paranın dolaşım hızının tanımı bağlamında doğru olup dolaşım hızı gözlemlenebilir bir değişken olmadığından bir özdeşlik niteliği taşır. İlgili özdeşliğe göre de para miktarı ile dolaşım hızının çarpımı toplam harcama miktarına denktir.
Para ve ekonomik faaliyetler arasındaki bağlantıyı kurma bağlamında değişim denklemi oldukça faydalıdır.
Toplam harcamaların para miktarına oranı dolaşım hızını verdiği için değişim denklemi bir özdeşliktir, teori değildir. Bunun yanında değişim denklemine göre para miktarı arttığında toplam harcamaların da artması ya da dolaşım hızının düşmesi veya her iki kriterin birlikte gerçekleşmesi beklenir.
Değişim denklemi para miktarındaki artışın dolaşım hızını düşüreceği ya da toplam harcamaları artıracağı yönünde bir bilgi vermez. Bu bağlamda da toplam harcamalarda meydana gelebilecek bir artışın dolaşım hızında oluşabilecek bir artıştan mı yoksa para arzındaki bir artıştan mı kaynaklandığı
değişim denklemi ile belirlenemez.
Fisher, değişim denklemini
para talebi teorisine dönüştürmek için bazı varsayımlarda bulunmuştur. Buna göre ekonomide çok yavaş değişim gösteren
gelir elde etme dönemi, ödeme sisteminin kurumsal özelliği vs gibi bazı faktörler paranın dolaşım hızını etkilemektedir. Bu nedenle
paranın dolaşım hızı sabittir. Buna göre bugünün gelişmiş finansal sistemi bağlamında değişim denklemi şu şekilde ifade edilebilir;
Bu bağıntıya göre
değişim denklemi artık bir özdeşlik değil eşitlik niteliği taşır. Bunun nedeni ise
dolaşım hızı hakkında bir varsayımda bulunulmasıdır. Kaynak: Global İktisat Dergisi / Para Teorisi ve Politikası
