çamur kaplumbağası

Kinosternidae familyasının Kinosternon cinsini oluşturan 10-12 kadar tatlı su kaplumbağasının ortak adı. Kuzey ve Güney Amerika’da yaşayan çamur kaplumbağaları, akrabaları olan misk kaplumbağaları (Sternotherus cinsi) gibi, çenelerinde etsi uzantılar (bıyık) bulunan ve misk gibi kuvvetli bir koku yayabilen küçük hayvanlardır; kabuk uzunluğu en çok 15 cm’yi bulur. Misk kaplumbağalarından farklı olarak, alt kabukları daha geniştir. Hayvan, başını, bacaklarını ve kuyruğunu örtüp koruyabilmek için, bu kabuğun her iki ucundaki menteşeli bölümleri yukarıya doğru çekebilir. Çamur kaplumbağalarının yaşam biçimleri ve alışkanlıkları konusunda bilinenler pek azdır.

çamurcul kaplumbağa

Pelomedusidae familyasından su kaplumbağalarının ortak adı. Tehlike anında, bütün öbür kaplumbağalar gibi başını kabuğunun içine çekmeyip, boynunu yana büktüğü için döner boyunlu kaplumbağa olarak da anılır. Bu korunma davranışı, Chelyidae familyasından yılan boyunlu kaplumbağalarda da görülür.
Çamurcul kaplumbağa, yalnızca güney yarıkürede, özellikle Afrika, Madagaskar, Güney Amerika ve Hint Okyanusu’nun adalarında yaşar. Familyanın üç cinsi ve 10-15 kadar türü tanımlanmıştır. Pelomedu- sa cinsi, Madagaskar’da ve Afrika’da Sahra’nın güneyindeki bölgelerde yaşayan, en çok 30 cm uzunluğunda, boz renkli tek bir türü (P. subrufa) içerir. Gene Afrika ve Madagaskar’da bulunan Pelusios cinsinin göl ve akarsularda yaşayan türlerinde, alt kabuğun önünde menteşeli bir bölüm vardır; bu bölüm, hayvanın kabuğunu sıkıca kapamasını sağlar. Üçüncü cins olan Podoc- nemis, Güney Amerika’daki akarsularda yaşayan yaklaşık yedi türü ve Madagaskar’ da yaşayan bir tatlı su türünü içerir. Bu cinsin en iri üyesi olan ve Güney Amerika’ da yaşayan arraunun (P. expansa) kabuk uzunluğu yaklaşık 80 cm’yi bulur. Güney Amerika Yerlileri bir zamanlar bu kaplumbağanın yumurtalarını toplayarak yerlerdi.

deniz kaplumbağası

Dermochelyidae ve Cheloniidae familyalarından, denizde yaşamaya uyarlanmış kaplumbağaların ortak adı. Su yaşamına uyum sağlamanın doğal sonucu olarak, bacakları gelişip yassılaşarak palet biçimini almıştır. Bu kaplumbağalar genellikle yalnızca üreme mevsiminde karaya çıkarlar ve dişi kaplumbağa toprakta bir yuva kazarak yumurtalarını içine bırakır.
Yaşayan kaplumbağaların en irisi ve Dermochelyidae familyasının tek türü olan dev deniz kaplumbağasının {Dermochelys coriacea) uzunluğu 2 m’yi, ağırlığı da 540 kg’yi bulur. İki ön ayağının uçları arasındaki açıklık bazı örneklerde 2,5 m’yi aşar. 3 m uzunluğunda ve 900 kg ağırlığında örneklerin varlığı bildirilmişse de, bu bilgilerin doğruluğu saptanamamıştır. Dev deniz kaplumbağasının koyu kahverengi ya da kara renkli derisine gömülmüş kemiklerden oluşan bağası, dıştan ayırt edilebilecek gibi bir kabuk oluşturmaz. Sırtında yedi, altında beş tane boylamasına kabarık çizgi uzanır. İyi bir yüzücü olan bu kaplumbağa yeryüzünün hemen her yerindeki açık denizlerde yaşar; hem hayvansal, hem bitkisel besinlerle beslenir.

Cheloniidae familyası, özellikle Chelonia, Caretta, Eretmochelys ve Lepidochelys cinsleri içinde sınıflandırılan çok tanınmış türleri içerir. Lezzetli etinden çorba yapıldığı için çorba kaplumbağası ya da yağ dokusunun yeşilimsi rengi nedeniyle yeşil kaplumbağa adıyla bilinen Chelonia mydas, iri ve ağır bir sürüngendir. Kabuk uzunluğu genellikle 70 cm ile 1 m, ağırlığı da 90-140 kg arasında değişirse de, uzunluğu 1 m’yi aşan ve ağırlığı 375 kg’yi bulan örneklerine de rastlanmıştır. Rengi yeşilimsi kahverengi, üst kabuğu geniş ve düz olan bu kaplumbağa yeryüzünün ılıman denizlerindeki kıyı sularında yaşar, Akdeniz’in Türkiye’deki kıyılarına da yumurta bırakır. Daha çok deniz bitkileriyle beslenen bu tür, yalnızca yumurta bırakmak için karaya çıkan öbür deniz kaplumbağalarından farklı olarak güneşlenmek için de karaya çıkar.

Caretta caretta, yeşil kaplumbağaya benzeyen, ama başı biraz daha büyük olan, kahverengi ya da kızılımsı kahverengi kabuklu iri bir kaplumbağadır. Kabuk uzunluğu 70 cm ile 2 m, ağırlığı 135 kg ile 400 kg (en iri örneklerinde) arasında değişir. Okyanusların sıcak kesimlerinde ve Akdeniz’de yaşayan etçil bir sürüngendir. Türkiye’nin Ege ve Akdeniz kıyılarında çok rastlanan bu türün soyu tükenmek üzere olduğundan koruma altına alınması kararlaştırılmıştır. Bugün Caretta caretta'nın başlıca üreme bölgesi, yeşil deniz kaplumbağasının da yumurta bıraktığı Köyceğiz’in Dalyan kumsalıdır. 1987’de bu bölgede otel yapımına başlanmış, ama gittikçe büyüyen ve uluslararası bir nitelik kazanan tepkiler karşısında çalışmalar durdurulmuştur.

Eretmochelys imbricata, deniz kaplumbağalarının öbür türlerinden daha küçük yapılıdır. Çeneleri gaga gibi aşağıya doğru kıvrık, üst kabuğundaki levhaları da birbiri üstüne binmiştir. Sıcak denizlerde yaşayan bu kaplumbağa, hem bitkiler, hem hayvanlarla beslenen oldukça saldırgan bir hayvandır; kabuk uzunluğu genellikle 40-55 cm, ağırlığı 13-45 kg arasında değişir.

Lepidochelys cinsinin üyeleri yuvarlak kabuklu, küçük deniz kaplumbağalarıdır. Kabuk uzunluğu 60-80 cm olan boz renkli L. kempii Atlas Okyanusunda, özellikle Meksika Körfezinde yaşar; bazen Gulf Stream akıntısıyla kuzeyde New England’a, doğuda İngiltere ve Avrupa kıyılarına kadar sürüklenir. L. olivacea Oryantal Bölgenin sıcak sularında yaşar; hepçil beslenen bu tür, L. kempii'den daha iri ve yeşilimsi renklidir.

kapan kaplumbağa

Chelydridae familyasını oluşturan tatlı su kaplumbağalarından iki türün ortak adı. Kuzey Amerika’da yaşayan bu yenebilir kaplumbağalar irilikleri ve saldırgan davranışlarıyla dikkat çeker.

Renkleri açık kahverengiden siyaha kadar değişir. Bağasının (kabuk) üst bölümü geniş ve sert, alt bölümü küçük ve haç biçiminde, kuyruğu uzun, başı iri, çeneleri keskin kenarlı ve kıvrık uçludur. Her iki türün de dişileri bir kerede 20-40 yumurta bırakır. Yumurtadan çıkan yavruların bağası 2,5-4 cm uzunluğundadır.

Kapan kaplumbağasının Chelydra serpentina türü Kanada ile Orta Amerika arasında yaygın biçimde görülür. Bu tür kuyruğunun üstündeki bir dizi çıkıntıyla ayırt edilir. Bağasının uzunluğu ortalama 20-30 cm, ağırlığı 4,5-16 kg’dir. Yavruların bağasının üst bölümünde bulunan uzunlamasına üç kabartı zamanla kaybolur. Genellikle sığ sularda, çamura gömülü olarak yaşayan bu kaplumbağalar hepçildir. Çoğu kez suda saldırgan davranış göstermemelerine karşın karada kendilerini keskin çeneleriyle korumayı yeğlerler. Özellikle ABD’nin güney ve orta kesimlerinde görülen, Macrochelys temmincki, bu ülkede yaşayan en iri tatlı su kaplumbağasıdır. Bağasının üst bölümünde uzunlamasına yer alan üç kabartı çok belirgindir. Hareketleri ağır, bağasının uzunluğu 40-70 cm, ağırlığı genellikle 18-70 kg, en çok 100 kg’dir. Genellikle dipte, ağzı açık olarak hareketsiz yatar ve ağzının tabanında bulunan solucan biçimli uzantıyı kullanarak yakınma gelen balıkları avlar. Ayrıca C. serpentina gibi bitkiyle de beslenir. Kapan kaplumbağaların fosilleri, Avrupa ve Kuzey Amerika’daki Miyosen Bölüm (y. 26-7 milyon yıl önce) çökellerinde bulunmuştur.

misk kaplumbağası

Kinosternidae familyasının Sternotherus cinsini oluşturan küçük yapılı tatlı su kaplumbağalarının ortak adı. Adlarını, rahatsız edildiklerinde yaydıkları miske benzer keskin kokudan alırlar. Kuzey Amerika’nın doğusunda yaşayan bu kavgacı kaplumbağaların uzmanlara göre iki ya da üç türü vardır. Çoğunlukla durgun sularda yaşar, ender olarak karaya çıkar ve olta yemlerini kaptığı için sık sık balıkçılar tarafından yakalanır. Yüzünün her iki yanında küçük deri çıkıntıları bulunur. Kabuğunun alt parçası küçük, üst parçası oval, soluk renkli ve genellikle 8-13 cm uzunluğundadır. Başının yanlarında ikişer sarı şerit bulunan bayağı misk kaplumbağası (S. odoratus) en yaygın türdür.

yumuşak kaplumbağa

Trionychidae familyasını oluşturan 20’yi aşkın kaplumbağa türünün ortak adı. Asya, Afrika ve Kuzey Amerika’daki bazı akarsu ve göllerde yaşayan bu kaplumbağaların kabuğu çok yassı, yuvarlak ve deriyle örtülüdür. Keratin levhalar bulunmaz. Ayrıca parmakları perdeli, boynu uzun, burnu kısa ve yumuşak bir hortum biçimindedir. Burun delikleri bu hortumun ucunda yer alır. Baş ve boyun kabuğun içine tümüyle çekilebilir. Dişi, erkekten belirgin biçimde iridir. Yumuşak kaplumbağalar hızlı hareket eden etçil sürüngenlerdir. Genellikle çamur ya da kumlara gömülerek yaşar ve dipten ara sıra güneşlenmek için çıkarlar. Yumuşak kaplumbağa yüzeye yaklaşıp burnunu dışan uzatarak havayla solunum yaptığı gibi ağzına çektiği suyla da solunum yapabilir. Yutak bölgesinde bulunan zengin damar ağıyla kaplı parmaksı uzantılar sudan oksijenin alınmasını ve kaplumbağanın saatler boyunca dipte kalabilmesini sağlar. Bu hayvanlar insan besini olarak oldukça yaygın biçimde kullanılmaktadır.

Türkiye’de bulunan iki türünden Fırat kaplumbağası (Trionyx euphraticus) Fırat ve Dicle ırmakları ile bu ırmaklara katılan akarsularda yaşar. Nil kaplumbağası (T. triunguis) Afrika’nın yanı sıra İsrail ve Anadolu’nun güney kesimlerine de yayılmıştır. Kabuk uzunluğu 60 cm’yi aşabilen bu türlerin irileri tehlikelidir. Zorda kaldıklarında boyunlarını hızla uzatıp ısırabilirler. Aynı cinsin Kuzey Amerika’da yaşayan türleri daha küçük yapılıdır.

yılan boyunlu kaplumbağa

Chelyidae familyasından kaplumbağaların ortak adı. Öbür kaplumbağalardan farklı olarak Pelo- medusidae (çamurcul kaplumbağalar) familyasının üyeleri gibi başını gizlemek için geriye doğru değil yana bükerek çeker. Yılan boyunlu kaplumbağalann Güney Amerika, Avustralya ve Yeni Zelanda’da 10 cinsten toplam 35 türü vardır.

En iyi bilinen türler Avustralya bölgesine özgüdür. Güney Amerika’da yaşayan matamata {Chelus fimbriatus) ise alışılmadık görünüşüyle en dikkat çekici kaplumbağalar arasında yer alır. Bağası tümsekli ve yaklaşık 30-40 cm uzunluğundadır. Küçük gözleri başının iyice önüne doğru yerleşmiş, burnu ince bir hortum gibi uzamıştır. Yassı başı ve boynunda saçaklar halinde uzamış deri çıkıntıları vardır. Suda yaşayan bu tür balıklar ve kabuklularla beslenir. Chelyidae familyası, Avustralya’da karada ve tatlı sularda yaşayan tüm kaplumbağaları kapsar.