Ümmî

, (Arapça ümm: “anne”) annesinden doğduğu gibi kalmış, okuma yazma bilmeyen kişi; İslamda, kitaplı bir dine bağlı olmayan kişi ya da toplum.

Kuran ümmî sözcüğünü her iki anlamda da kullanır. Örneğin Mekkeliler ümmî (kitaplı bir dine inanmayan) bir topluluktur ve Hz. Muhammed ümmî (okuma yazması olmayan) bir peygamberdir. Hz. Muhammed ümmîler içinden çıkarılmış ümmî bir peygamberdir (Cuma 2) ve mesajını hem kendilerine kitap verilenlere (ehl-i kitap), hem de ümmîlere iletmekle görevlidir (Al-i imran 20).

Kuran Hz. Muhammed’in ümmîliğini onun peygamberliğinin en önemli kanıtlarından biri sayar. Çünkü okuma yazma bilmeyen birinin Kuran gibi bir kitabı kendi başına yazması olanaksızdır. Ama Hz. Muhammed’in ümmîliği çeşitli biçimlerde tartışma konusu durumuna gelmiş, bazı bilginler Hz. Muhammed’in başlangıçta ümmî olsa bile sonradan okuma yazma öğrendiğini öne sürmüşlerdir. Bu bilginlere göre Hudeybiye Antlaşmasının metni yazılırken Mekkeliler “Resulullah” sözcüğünün yazılmasına itiraz etmişler, metni yazan Hz. Ali’nin sözcüğü silmeye yanaşmaması üzerine Hz. Muhammed eliyle sözcüğü silerek yerine “Muhammed bin Abdullah” yazmıştır. Bu olaya ilişkin rivayetler Hz. Muhammed’in okuma yazma bildiğinin kanıtı olarak görülür. İslam bilginlerinin büyük çoğunluğu ise bu tür rivayetlerin kanıt olarak sayılamayacağını öne sürerek Hz. Muhammed’in okuma yazma bildiği savını reddeder.