Parmak izi

Parmak uçlarında derideki kıvrımlı çizgilerin belirli yüzeylerde bıraktığı iz.

Her insanda farklı olan ve yaşam boyu değişmeyen bu çizgilerden kimlik saptamada yararlanılır. El ya da ayakların çizgiler taşıyan herhangi bir bölümü de kimlik saptamaya olanak verir. Ama bu amaçla tutulan polis kayıtlarında, alınması daha az zaman ve çaba gerektirdiği, ayrıca dosyalamada gruplara ayırma kolaylığı sağladığı için parmak izi yeğlenir. Parmak izleri genel biçim ve kenar çizgilerine, desen türlerinin parmaklardaki konumuna, büklüm ve sarmal biçimli çizgiler sayılarak belirlenen görece büyüklüğe göre üç yönlü bir işlemle sınıflandırılır. Böylece elde edilen bilgiler, parmak izi sınıflandırması olarak bilmen kısa bir formül altında birleştirilir.

Galton-Henry parmak izi sınıflandırma sistemi Haziran 1900’de ortaya atıldı, 1901’de de Scotland Yard tarafından resmen kabul edildi ve suçlu tanımlama kayıtlarında kullanılan antropometrik, yani insan vücut ölçülerinin karşılaştırmalı olarak incelendiği Alphonse Bertillon sisteminin yerini aldı. Bir başka özgün sınıflandırma sistemi ise Arjantinli bir polis olan Juan Vucetich’in 1888’de Dactilosopfa Comparada (Karşılaştırmalı Parmak İzi Alma) adlı kitabında açıkladığı yöntemdir.

Parmak izi almaya daktiloskopi adı verilir. İz almak için parmaklar benzen ya da eter eriyiği ile temizlendikten sonra kurutulur ve her parmağın ucu matbaa mürekkebi sürülmüş cam bir yüzeye bastırılarak döndürülür. Daha sonra ayrı ayrı hazırlanmış kartlar üzerine bastırılarak, her parmak izindeki her çizginin belirgin olarak çıkması sağlanır.

1980’lerin başında Japon Ulusal Polis Örgütü pratik ve çok etkili bir bilgisayarlı kimlik saptama yöntemi geliştirmiştir.

Daha başka kimlik saptama yöntemleri de vardır. Bunlardan birinde ses spektrografisi yardımıyla insan sesinin süre, şiddet ve frekans gibi değişken özellikleri çizim biçiminde gösterilir. DNA kimlik saptama yönteminde de sanıktan alınan kan, ersuyu, saç gibi örneklerdeki DNA’ların kişiden kişiye değişen alanları kullanılarak tanımlama yapılır. DNA yöntemi adli tıpta olduğu kadar babalık davalarında da kullanılmaktadır.

Parmak izinin kullanıldığı bir başka alanda imza atamayan kimselerin bu yoldan onaylarını belirlemeleridir. Parmak izi çıkarılarak işaretlenmiş senet ve benzeri belgeler Türk hukuk yargılama usulünde resmî senet sayılır. Yalnız bu işaretin, o kimsenin oturduğu köy ya da mahallenin ihtiyar meclisi ya da o yerde tanınmış iki kişi tarafından onaylanmış olması gerekir. Yasada öngörülen bu yöntem, belgenin kanıtlanması açısından kabul edilmiştir. Bu nedenle imza yerine parmak iziyle işaretlenmiş bir senetle borç altına giren kişinin söz konusu senedin içeriğine karşı bir itirazı yoksa, parmak izi senedin geçerliliğini etkilemez.