-

Parmak

Karada yaşayan omurgalılarda el ve ayakların ucunda yer alan oluşumların ortak adı.

Parmakların ucu genellikle tırnak ya da toynak gibi keratinli yapılarla korunur; bu yapılar el ya da ayağı kullanma becerisine de katkıda bulunur. Parmaklar, el ayası ya da ayak tabanı aşağıya bakarken içte kalan başparmaktan başlayarak birden beşe kadar sayılarla adlandırılır.

Türlerin çoğunda parmak sayısı evrim süreci boyunca azalmıştır. Her ayakta dört parmağı olan amfibyumlarda başparmak, kuşlarda ise beşinci parmak körelerek kaybolmuştur. Sürüngenlerde genellikle beş parmak vardır. Soyu tükenmiş bazı dinozor türlerinde parmak sayısı bundan çok daha fazlaydı. Kuşlarda kanattaki parmak kemiklerinin çoğu körelmiş, geriye kalanlar genellikle uçuş sırasında destek olacak biçimde uzamıştır. Memelilerde parmak sayısı türden türe büyük ölçüde değişir. Primatlar ve rakun gibi beş parmağı olanlarda başparmakta iki, öbür parmaklarda üç parmak kemiği bulunur. Sığır ve öbür çift toynaklılarda yalnız üçüncü ve dördüncü parmaklar varlıklarını sürdürür.

Denizde yaşayan memelilerde yüzgeçteki parmak kemiği sayısı çok fazla olabilir. Yarasalarda başparmak dışındaki parmaklarda parmak kemikleri ve öbür kol kemikleri kas yapısı gelişmiş bir kanadın iskeletini oluşturacak biçimde uzamıştır. Başparmak kısa ve öbürlerinden bağımsızdır; ucundan, kıvrılarak uzayan bir tırnak çıkar.

Primatlarda beş parmak bulunur; çoğunda tırnak parmak ucundan çıkmaz ve parmak ucunu üstten örter. Bu parmaklar bağımsız ye ince hareket yapabilme özelliğini taşır. İnsanda kısa, görece hareketsiz ve iş yapma becerisinden yoksun olan ayak parmakları iki ayak üstünde yürümeye uyarlanmıştır.

-

Parmak

Özellikle kumaş ölçümünde kullanılan ve vs yardaya ya da 4V2 inçe (11,4 cm) eşit olan uzunluk birimi.

Bu birim Eski Roma temel uzunluk birimlerinin en küçüğü olan digitus'tan türemiştir. İngiliz ölçü birimi tırnak da digitus’tan gelir; bu birim 3/4 inçe ya da Vi6 ayağa (foot) eşitti; tırnak Vıe yardaya, yani 2 VA inçe eşit olarak da kabul ediliyordu. Bir tırnak, yarım parmak (orta parmağın ucundan ikinci boğumun ortasına kadar) olarak da tanımlanmıştır; böylece iki tırnak, bir parmağa (parmağın ucundan oynak yerine kadar) eşit oluyordu.

Leonardo da Vinci de parmak birimini kullanmıştı, ama onun kullandığı birim parmağın enine eşitti (0,75 inç). Da Vinci’nin kullandığı parmak biriminin dört katı bir avuca (palm), altı avuç ise bir cubife eşitti.

Günlük dilde “parmak”, kadehe konacak içki miktarı ölçüsü olarak kullanılır; örneğin “üç parmak içki” üç parmak eni kadar bir yüksekliği ifade eder.