PARMAK
—Kriminol. Parmak izi, parmağın bir zemin (özel olarak hazırlanmış bir kâğıt, ya da yağlı, renkli, yumuşak bir düzey) üzerine basılmasıyla elde edilen iz. (Parmaktaki çizgileri olduğu gibi yansıtır.) ll Parmak izi incelemesi, parmak izleriyle insanların kimliğini saptama yöntemi.

—Mak. san. Bir ucu, çoğu kez destek görevi yapmak üzere, bir başka parçaya değen küçük silindirsel parça

—Marangl. Parmak birleştirme, kısa tahta parçalarını, uzunlukları yönünde özel bıçaklarla freze makinesinde açılan parmak biçiminde dişlerle yapılan birleştirme. (Bu dişler çok küçük ve fazla derin olmadığı zaman bu birleştirme sıçan dişi birleştirme adını alır.)

—Mutf. Parmak tatlısı, bir tür hamur tatlısı. (Hazırlanan hamurdan koparılan küçük parçalara parmak biçimi verilir, yağda kızartıldıktan sonra şerbete atılır.)

—Ölçbil. 25,4 mm'ye eşdeğer ingiliz-amerikan uzunluk ölçüsü birimi. (Anglosakson ülkelerinde bu birime inch adı verilir.)

— Arşının yirmi dörtte biri.

—Tip. Parmakla konuşma, DAKTİLOLOJİ' nin eşanlamlısı.

♦ sıf.
1. Say. sıf. + parmak, belirten sayıdaki parmağın kalınlığıyla hesaplanan yaklaşık ölçü kadar: Eteğini iki parmak kısaltman gerekiyor. Kurşun başının bir parmak üstünden geçti. Üç parmak kalınlığında bir kemer. Üç parmak kalınlığında bir kemer.
2. Bir parmak, koyu sıvılara batırılan parmağa bulaşan miktarı anlatır

—Mutf. Parmak patates, parmak biçiminde doğranıp kızartılmış patates. ll Parmak patates keseceği, kızaracak patatesleri, aynı boyutlarda kesmeye yarayan mekanik ya da elektrikli aygıt.

—ANSİKL. Anat ve Patol. Parmakların dibi, karşılarına denk gelen tarak kemikleriyle eklemlenir, serbest ve değirmi olan uçlarının alt yüzü çok duyarlı bir deri ile, üst yüzü tırnak denen boynuzsu bir lamla son bulur.

Her elde, beş parmak vardır: başparmak, işaretparmağı, ortaparmak, yüzük- parmağı, serçeparmak. Parmakların en güçlüsü başparmak, en uzunu ortaparmak, en incesi serçeparmaktıc Her parmakta üç boğum ve bunlann arasında da birbirine ekli üç kemik bulunur. Birinci kemik de kendi karşısındaki tarak kemiği ile eklemlenir. Başparmakta üç değil, iki kemik vardır.
Elde, parmakların sırtında gerici (ekstensor) bir kiriş, ön yüzünde biri derinde, öbürü yüzeyde iki bükücü (fleksor) kiriş bulunur. Kemikler arası kaslar ile solu-cansı kaslar parmaklann birbirine yaklaşmasını ve uzaklaşmasını sağlar.

Bunlardan başka, birinci tarak temiği ile başparmak üzerine uzaklaştırıcı kasların ve başparmağın yaklaştırıcı ve karşılaştırıcı kaslarının kirişleri yapışır; bu kaslar başparmağın öteki parmaklara göre çok karmaşık hareketler yapabilmesini sağlar; özellikle öteki parmaklarla karşılaşmanın elin işlevi bakımından rolü büyüktür. Parmakların atardamarları, elin çeşitli atardamar kemerlerinden gelir. Lenf damarları koltukaltı lenf bezlerinde son bulur. Duyu sinirleri orta, dirsek ve kol sinirlerinden gelir.

Parmaklarda çok parmaklılık ve yapışık parmaklılık gibi sayı ve biçim anomalileri görülebilir. Parmak yaraları, bir kirişin, özellikle fleksor kirişlerin ve bir yan sinir dalının kesilmemesi için derinlemesine ve iyice muayene edilmelidir. Bir şeyin batması ya da yaranın mikrop kapması yüzünden parmaklarda enfeksiyonlara sık rastlanır; antibiyotiklerle yapılan tedavi apse oluşumuna (parmaklarda bunlara dolama denir) doğru ilerlemeyi önleyebilir. Parmaklarda burkulmalar, çıkıklar nadir olmamakla beraber genellikle tehlike yaratmaz. Kırıkların tedavisi bazen zor olabilir. Yaylı parmak denen sakatlığın karakteristik belirtisi bükülme sırasında hareketin duraklaması, ve bunun arkasından hareketi tamamlayan ani bir sıçrayışın gelmesidir; nedeni fleksor kirişlerin kılıfları içinde bir düğümcüğün belirmesidir; tedavisi cerrahidir. Karıncalanma ve rahatsız edici bir uyuşuklukla beliren ölü parmak sendromu, vazomotör bir bozukluktan ileri gelir ve Raynaud hastalığı ile hipertansiyon hallerinde görülür.

—Karş. anat. Ön ve arka ayaklarda bulunan parmaklar, bazipot iskeletin akropod denilen kısmına bağlı kiridyum üyenin en uç kısımlarıdır. Her parmak, sayıları 2 ile 5 arasında değişen ve bir parmak kemiği dizi formülü düzenlemeye elverişli olan, birbiriyle eklemli iskelet parçalarından oluşur. ilkel sürüngenlerin ön ayaklarının 2 -3-4-5-3 olan parmak kemiği formülü yavaş yavaş basitleşmiş ve memelilerin 2-3 -3-3-3 formülüne dönüşmüştür. Parmaklar ayakta ön kenardan başlayarak arkaya doğru (insanda içten dışa) romen rakamlarıyla numaralandırılır. I rakamlı parmak her iki ayakta ya da el ve ayakta başparmak adını taşır.

Kiridyumlu omurgalılann üyeleri çoğunlukla 5 parmaklıdır, ama ichtyosauria'da (ikinci Zaman fosil deniz sürüngenleri) olduğu gibi fazla parmaklı, örneğin bir yüzgeç halinde birleşmiş 8-9 parmaklı üyeleri olanlar da vardır. 8u fazladan parmakların izlerine, iskelet parçası olarak hem I. parmağın önünde (filde olduğu gibi başparmağın önünde) hem V. parmağın sonunda rastlanabilir.

Pterozorlarda (ikinci Zaman fosil sürüngenleri) I. parmak ve yarasalarda 5 parmağın hepsi, kanat görevi yapan deri kıvrımı patagyumu taşıyabilmek için uzamış haldedir Suda yaşayan sürüngenlerde ve memelilerde, üyelerin yüzgece dönüşmesi parmakların kıkırdak köprülerle birleşmesinden başka, ya parmak kemiklerinin uzamasına (pleziyozorlar) ya da sayılarının artmasına (ichtyosauria, balinalar) neden olabilir.
Parmaklar, tırnak, cırnak, toynak ve bazı türlerde vantuz adı verilen boynuzsu özel fanerler taşır. Etçiller gibi yürürken ayaklarını yere basanlara digitigrad denir. (EL, AYAK.)

—Kriminol. Daktiloskopi de denen parmak izi incelemesi, antropometride en çok kullanılan yöntemlerden biridir. Bu yöntem, insanın yaşı ne olursa olsun, parmak izinin ve avuç içi (el ayası) izlerinin değişmediği gerçeğine dayanır. Mum ya da benzeri yumuşak bir yüzey üzerinde ya da mobilya, cam vb. üzerindeki başparmak izi, buraya dokunan eli kesin bir biçimde saptar. Bertillon'un, İngiliz Galton'dan aldığı bu yöntem,-antropometrik kimlik saptamada önemli bir yer tutar. Bu teknik, suç mahallinde alınan parmak izlerinin antropometrik fişlerle karşılaştırılması biçiminde, günümüzün tüm polis örgütünde geniş bir uygulama alanı bulmaktadır.

—Ölçbil. 2,83 cm gelen parmak, başparmağın ilk boğumunun uzunluğu kadardır. Şeriatta uzunluk sorunlarının 6, 12 ve 24 oranlarına göre hesaplanması, bu nedenle arşın'ın (çarşı arşını: 680 mm) 24'e bölünmesi sonucu bu ölçü birimi ortaya çıktı. Öteki birçok İslam ülkesiyle birlikte Osmanlılar'da boğum denilen ölçü birimi de kullanıldı. 1585'ten sonra artık kullanılmayan boğum, işaretparmağının tırnak doğrultusundaki kalınlığı kadardı ve bir boğum iki buçuk parmak uzunluğunda kabul edilirdi; Türkiye'de metre sistemi uygulanmaya başlayıncaya kadar (26 mart 1931) ayak ya da kadem denilen ölçünün birimlerinden biri olarak kullanıldı. 12 parmak 1 ayak-uzunluğuna ve hat denilen ölçü biriminin de on ikide birine eşitti.
Parmak çocuk (7e Petit Poucet), Charles Perrault'nun Histoires ou contes du temps passö (1697) adlı yapıtında yer alan masalı.