Nikotin
Tütünün yapısındaki temel alkaloit olan organik bileşik. Alkaloitler, insan vücudunda belirgin fizyolojik etkileri olan azotlu organik bileşiklerdir. Nikotin, tütün bitkisinin (Nicotiana tabacum) her yerinde bulunursa da, özellikle yapraklarında çoktur. Bütün olarak tütün bitkisinin ağırlığının yüzde 5’ini nikotin oluşturur. Hem tütün bitkisinin, hem de nikotinin adını 1550’de Fransa büyükelçisi olarak bulunduğu Portekiz’den tütün tohumlarını Paris’e gönderen Jean Nicot vermiştir.
Ham nikotin 1571’de elde edildi, 1828’de katışkısız bileşik halinde üretildi; kesin molekül formülü 1843’te belirlendi ve la- boratuvarda bireşimsel olarak üretimi 1904’te başarıldı. Nikotin, bilinen birkaç sıvı alkaloitten biridir. Saf nikotin renksiz, kokusuz ve yağsı görünümlü bir sıvıdır. Işıkta ya da açık havada kaldığında kahverengi bir renk kazanır ve güçlü bir tütün kokusu verir. Kimyasal formülü Cı0Hı4N2’dir.
Nikotin sigara, puro ve enfiyelerde kullanılan tütünün bağımlılık yaratıcı en önemli bileşenidir. Nikotin iki aşamalı psikoaktif etkisi olan tek bileşiktir; kısa süreli soluma durumunda uyarıcı, derin biçimde solunduğunda ise yatıştırıcı etki yapabilir. Bu nedenle sigara insanlarda bazen güçlendirici, bazen de gerginlik yaratıcı uyarıları engelleyen bir etki gösterir. Ama aynı zamanda bağımlılık varatıcı bir madde olduğundan sigara kullanma alışkanlığı olanlar sigarayı başarıyla bıraktıktan sonra bir süre güçlü bir sıkıntı yaşarlar. Büyük dozlarda alındığında nikotin, bulantı ve kusma, baş ağrısı, mide ağrısı ve daha ağır olgularda çırpınma nöbetleri, felç ve ölüme neden olan ağır bir zehirdir.
Nikotin ticari olarak artık tütün parçalarından elde edilir. Sinek ve böcek öldürücü ilaçların yapımında ve veterinerlikte kullanılır. Nitrik asit ve başka yükseltgeyici maddelerin etkisiyle besinleri zenginleştirmede kullanılan niyasine dönüşür.
MsXLabs.org & Ana Britannica
