Haberleşmenin Tarihsel Gelişimi!

Dünya Posta Birliği'ne (UPU) üye 191 ülke tarafından her yıl 9 Ekim'de kutlanan Dünya Posta Günü dolayısıyla insanoğlunun dağınık yaşayıştan yerleşik düzene geçişine ve günümüze kadar uzanan geniş bir zaman dilimini kapsayan posta ve haberleşme tarihi incelendi. Uzaklık ve coğrafi koşullara bağlı olarak ateşten güvercine, aynadan davula kadar farklı iletişim araçlarını kullanarak haberleşmeye çalışan insanlar, daha sonra güvercinler veya yaya ve atlı postacılarla haberleşme yoluna gitti.

Sümerlerde kil üzerine çiviyle yazılmış tablet mektuplarla başlayan posta ve haberleşme sistemi, Babil İmparatorluğu döneminde Kral Hammurabi'nin yabancı devletlerin yöneticilerine gönderdiği mektuplarla siyasi ve askeri anlamda büyük bir değer kazandı. Akabinde tarih sahnesine çıkan Asurlular zamanında da posta ve haberleşme sisteminde ticari mektuplar sıkça kullanılırken, eski Helen zamanında, savaşlarda kölelerin kafalarının kazıtılıp üzerine yazılarak ordu komutanlarına haber gönderilmesi yoluna gidildi.

Düzenli bir posta ve haberleşme teşkilatının kuruluşu ise İran'daki Pers İmparatorluğu zamanında gerçekleşti. İlgili dönemde ülkede pek çok yeni yol yapılarak, belli mesafelerle "Çaparhane" adı verilen konaklama tesisleri inşa edildi. Her bir konaklama tesisinden diğerine haber ulaştırmak için de atlı ve yaya postacılardan yararlanıldı. Bu düzenli haberleşme ve posta teşkilatı Yunanlılarca da benimsenerek, Büyük İskender ve Roma İmparatorluğu dönemine kadar sürdü.

İslam Dünyasında Berid Teşkilatı!

İslam tarihinde ise posta ve haberleşmede "Berid Teşkilatı" faaliyet gösterdi. Peygamberimiz Hz. Muhammed (s.a.v.) döneminde var olduğu bilinen Berid Teşkilatı resmi olarak ilk defa Halife Hz. Ömer (r.a.) zamanında kuruldu. Emeviler ve Abbasiler döneminde bu teşkilat güçlendirildi ve büyütüldü. Peygamber Efendimiz Hz. Muhammed'in (s.a.v) yabancı devlet adamlarını İslam'a davet etmek ve tebliğ amacıyla gönderdiği mektuplar da bu dönemde büyük önem taşıyan resmi yazılı belgeler arasında bulunuyor.

Türklerde Haberleşme!

Türk tarihine bakıldığında ise posta ve haberleşme alanında farklı araçlardan yararlanıldığı görülüyor. Büyük Hun İmparatorluğu'ndan Osmanlı İmparatorluğu'na kadar Türk devletlerinde gündüzleri bayrakla geceleri davullarla ve borularla askeri haberleşme sağlanmıştır. "Karguy" adı verilen ateş kuleleri bu dönemlerde kullanıldı.

Türk ulakları dörtnala giden atlarıyla kağanlarının mektuplarını komşu devlet hükümdarlarına götürürken, kurultay davetleri de Türk beylerine iletildi. Memlük ve Eyyubiler, askeri amaçlar dışında ticari amaçla da güvercinle haberleşmeden faydalanırken, Selçuklularda ise güvercinlerin yanı sıra ulak, çapar ve peyk adı verilen resmi posta görevlileriyle Berid Teşkilatı geliştirildi.

Osmanlı İmparatorluğu dönemine gelindiğinde ise gelişmiş bir posta ve haberleşme örgütü görülmüştür. Özellikle ulak ve menzilhane temeline dayanan bu hizmet, Tanzimat dönemine kadar yalnızca devletin işlerinin yürütülmesinde kullanılmıştır. 1840 yılında Padişah Abdülmecid zamanında Posta Nezareti kuruldu. Posta Teşkilatı'nın Kurtuluş Savaşı'nın kazanılmasında büyük hizmetleri oldu. Özellikle Milli Mücadele döneminden Cumhuriyet'e kadar olan dönemde şifreli telgraflarla savaşların seyri değiştirildi. Böylece Türk ordusu Kurtuluş Savaşı'nı kazandı. Gazi Mustafa Kemal'in de şifreli telgraflarla Lozan Barış Konferansı'nı yönlendirmesiyle Türkiye Cumhuriyeti'nin temelleri atıldı.

PTT hizmetleri Cumhuriyet döneminde millileştirilerek yabancı postaneler kapatıldı, haberleşme ağı devlet kontrolüne girdi. Bu dönemde posta hizmetleri geliştirildi, gerek yurt içinde gerekse yurt dışında mektup taşımacılığı yatırımları artırıldı. İlerleyen dönemde postanelerde yaygın telefon ağı da devreye sokuldu. Posta ve telefon hizmetlerinde belli standartları belirleyen mevzuat oluşturularak, haberleşme uyduları, otomasyon ve diğer hizmetlerdeki gelişim sürekli devam etti.

Günümüzde ise gelişen teknoloji bağlamında haberleşme artık "anlık" olarak gerçekleşmekte. Türkiye'de yüksek mobil internet hızıyla daha fazla data kapasitesi sunan 4,5G teknolojisi, 1 Nisan 2016 itibariyle kullanılmaya başladı. İnternet hızını 10 katına çıkaran 4,5G teknolojisiyle video görüşmeleri daha net, sosyal medyada paylaşım ise çok daha hızlı gerçekleşme olanağı buldu.

Uluslararası Telekomünikasyon Birliği'nin (ITU) verilerine göre, 2020'de gerçekleşmesi beklenen yeni 5G teknolojisiyle 20 Gbps indirme ve 10 Gbps yükleme hızlarına ulaşılacak. 5G teknolojisi 1 km2'deki bir milyon kullanıcıya hizmet verebilecek bir kapasiteye sahip. Bu vesileyle kalabalık ortamlarda ve şehirlerde dahi yüksek iletişim hızından rahatça yararlanabilme fırsatına sahip olunabilecek.

Kaynak: AA Bilim Teknoloji / Science (9 Ekim 2017)